Groningen

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

Groningen is de naam van het grootste station van de gelijknamige plaats in de provincie Groningen. De verkorting van het station is Gn.

Geschiedenis

Met aanleg van de spoorlijn tussen Harlingen en Nieuweschans in 1863, krijgt Groningen een station. Dit station wordt in 1866 opgeleverd, het is een tijdelijk gebouw van hout dat tot 1872 blijft staan. Een nieuw station is nodig vanwege de opening van de spoorlijnen in de richting van Winschoten en Meppel. In 1884 is het station verbonden met Delfzijl en in 1893 kan er naar Roodeschool worden gereisd. Nadat in 1896 het nieuwe station is geopend, wordt hier Post T ondergebracht boven het perron. In wordt aan de noordzijde van het station, nabij de overweg met de Paterswoldseweg een seinpost, Post I, ingericht. Deze post staat tussen de sporen van de NS en de NTM. Vanuit deze post worden zowel de wissels en seinen aan de westelijke zijde bediend, alsook de overweg in de Paterswoldseweg. De overweg is beveiligd met een draaiseinbord uit de tijd van de SS. IN 198 wordt Post I afgebroken, nadat de beveiliging is gemoderniseerd. Na de sloop van deze post, kan het spoor naar het emplacement Groningen NTM worden recht getrokken. Aan de zuidzijde van het station wordt in 18 Post II opgetrokken, nabij het viaduct met de Hereweg.


Voor de beveiliging beschikte het station over in totaal seinhuizen.

  • Post T

In 1896 wordt een stationspost ingericht in het station als Post T. Deze is gevestigd boven de sporen .

  • Post I

Aan de noordzijde van het emplacement nabij de Paterswoldseweg wordt in 189 een seinhuis gebouwd.

  • Post II


Eerste station

In 1866 wordt het station van Groningen geopend. Dit station is van hout gebouwd. Vanwege de militaire functie die vestingstad Groningen had, moest het station snel afgebroken kunnen worden om niet in het schootsveld van de kanonnen te staan. Daarom is het station van hout gemaakt.


Tweede station

Met de komst van meer spoorlijnen, is in 1872 een nieuw en permanent stationsgebouw neer gezet. Het is een gebouw van een laag met een hoofdbeuk en twee zijvleugels.


Derde station

In 1893 wordt begonnen met de bouw van een nieuw station. Dit station is ontworpen door architect Isaac Gosschalk in de Hollandse renaissancestijl en neogotiek. De entree is geplaatst in de hoge stationshal. Aan weerszijden van deze hal zijn twee zijvleugels gebouwd. Op 16 april 1896 wordt het station geopend. Het stations is voorzien van sporen met overkapping.

In 1928 wordt het derde perron aangelegd. Om dit perron te bereiken, wordt een luchtbrug tussen het tweede en derde perron aangelegd. Het derde perron wordt voorzien van een overkapping en een seinhuis. De luchtbrug en het seinhuis zijn gemaakt van geklonken staal en vormen een geheel. Tegen deze constructie is de perronoverkapping gebouwd, welke eveneens van geklonken staal is. In 1932 wordt het nieuwe perron en seinhuis in gebruik genomen.

In 1968 wordt het station verbouwd en wordt in de stationshal een tussenvloer aangelegd. Op deze manier is de kantine voor het spoorpersoneel ontstaan. In de stationshal zelf kwamen winkels. In de zomer van 1971 wordt de overkapping van het tweede perron vernieuwd. Deze overkapping zal bestaan uit glasvezelplaten. Door de vertraagde levering van deze platen wordt de sloop van de oude overkapping tijdelijk onderbroken. In 1974 wordt het station op de voorlopige monumentenlijst geplaatst door de Rijksdienst voor Monumentenzorg na overleg met de NS. De plaatsing wordt ingegeven vanwege de bouwstijl.


Tussen 1994 en 1999 vindt er een grote renovatie van het gebouw plaats. Zo is de tussenvloer verwijderd en is de stationshal in oude luister hersteld.

In het najaar van 2010 worden de doorgaande sporen 4, 5 en 6 verbouwd tot kopsporen. Hier kunnen treinen uit zowel de richting Groningen Europapark als uit de richting Groningen Noord/Zuidhorn terecht.


In 2018 wordt begonnen met het verbouwen van het station. Er komt een tunnel voor fietsers en voetgangers onder de sporen door. De brug over de sporen zal plaats gaan maken voor een tunnel. De hoofdingang van het station komt weer in het hoofdgebouw te liggen. Hiermee is de looproute naar de tunnel ook logischer. De perrons zullen worden vernieuwd. Deze werkzaamheden moet eind 2019 zijn afgerond. Het busstation en de fietsenstalling worden verplaatst naar de zuidzijde van het station. Dit is mogelijk als gevolg van de verhuizing van het opstelterrein naar het nieuwe opstelterrein bij de splitsing van de sporen in de richting van Assen en Hoogezand. Aan de westzijde van het station zijn in het weekend van 11 en 12 september 2019 de laatste sporen van de spoorlijn naar Drachten verwijderd. Deze sporen moeten plaats maken voor een tunnel onder de Paterswoldseweg onder de sporen in de richting van Hoogkerk en Groningen Noord. Na de aanleg van deze tunnel zal er een keerspoor worden aangelegd voor treinen die op spoor 2 of 3 aankomen en naar het opstelterrein moeten worden gereden. Dit keerspoor moet in oktober 2019 in dienst komen. De kopsporen 2 en 3 zullen omgebouwd gaan worden tot doorgaande sporen. In 2020 zal begonnen worden met het opknappen van de kapconstructie over de sporen 1 tot en met 4. De dakconstructie zal worden aangepast aan de eisen van de huidige tijd. De werkzaamheden aan de kap beginnen medio maart 2020. De overkappingen worden verwijderd en in een periode van 2 jaar gerestaureerd in Obdam. Zij zullen tegelijkertijd worden aangepast aan de hedendaagse eisen. Op de perrons zullen tijdelijke overkappingen worden geplaatst. Medio april 2020 zijn de winkels die onder de perronkap zijn gevestigd, gesloopt. Zij maken plaats voor de trappen en liften naar een nieuwe tunnel onder sporen. In juni 2020 zijn de laatste delen van de overkapping verwijderd.

Voor de treinen van Arriva zal er een eilandperron worden gebouwd ten zuiden van spoor 4. Ten zuiden van dit nieuwe perron zullen 4 kopsporen komen voor de treinen van NS. De sporen voor de treinen van Arriva en NS zullen vanaf het station tot aan Groningen Europapark gescheiden zijn.

Het opstelterrein aan de zuidzijde van het station zal plaats maken wanneer het nieuwe opstelterrein de Vork gereed is. Dit opstelterrein komt nabij de splitsing van de sporen in de richting van Zuidbroek en Assen. Op 6 juni 2020 komt het nieuwe opstelterrein in dienst. De opstelsporen van het station worden op dat moment buiten dienst gesteld. In juli 2020 zijn de opstelsporen opgebroken. Het terrein van het oude opstelterrein zal verbouwd worden tot busstation en tot woon/kantoorgebied. In juni 2020 is het opstelterrein nabij het station buiten dienst gesteld. Vanaf 23 mei 2022 worden het seinhuis en de loopbrug verplaatst. Hiermee ontstaat ruimte om de tunnel onder de perrons aan te kunnen leggen. Zij zijn tijdelijk op het perron van spoor 3 geplaatst. De sporen 7 en 8 zijn in zuidelijke richting opgeschoven, waarbij zij een nieuw perron krijgen. Tegelijkertijd kunnen de tunnelbakken voor de onderdoorgangen geplaatst worden. Op 26 mei 2022 zijn de werkzaamheden afgerond. In maart 2023 zijn de laatste resten van de overkappingen van de perrons verwijderd.


Laad- en losplaats

Groningen NTM

In 1913 wordt door de NTM (Nederlandsche Tramweg Maatschappij) een tramlijn naar Drachten aangelegd. Een aantal trams vertrokken vanaf het hoofdstation, maar de meeste trams vertrokken van het 700 meter ten westen gelegen station Groningen NTM. Dit station is gelegen aan de sporen in westelijke richting. Vanaf 1956 wordt het station niet meer als zodanig gebruikt. In 19 wordt op het emplacement een overslagloods gebouwd door veevoederleverancier Koudijs. Vanaf 19 wordt het gebouw in gebruik genomen door Weg & Werken. Later wordt het het onderkomen van de NS Personeelsvereniging van de standplaats Groningen. Met de vestiging van Weg en Werken krijgt het emplacement haar verkorting Gnntm. Het emplacement wordt ook vergroot tot een aantal kopsporen en een losweg met mobiele brug. Hiermee konden voertuigen op platte wagens worden geladen. Op dit emplacement sluit de spoorlijn naar Drachten aan. Tijdens de opbraak van de spoorlijn tussen Groningen en Drachten in 1987 en 1988 blijven de eerste kilometer liggen, omdat het emplacement gebruikt wordt voor het stallen van (werk)materieel. Het stuk resterende spoor langs de Peizerweg is nodig om treinen op 1 van de kopsporen te kunnen plaatsen, welke alleen aan de Groningse zijde van het emplacement liggen. Een binnenkomende trein rijdt richting dit uithaalspoor en rijdt dan terug naar een van de kopsporen. In april 2013 worden alle sporen van het emplacement en het uithaalspoor vernieuwd. Op 11 en 12 september 2018 is het emplacement opgebroken. Het uithaalspoor is blijven liggen en is te bereiken vanaf de spoorlijn naar Leeuwarden.


Niemeyer


PTT Post


In het voorjaar van 2019 wordt begonnen met de sloop van het postperron en postgebouw.


Locomotievendepot

Station Groningen kende een locomotievenloods. Deze was van de SS. In 186 wordt begonnen met de bouw van de locomotievenloods.

Om locomotieven te kunnen draaien, wordt er een draaischijf met een diameter van meter aangelegd.

De draaischijf wordt in 195 gedemonteerd en de restanten verdwijnen onder het zand.

In 197 wordt de locomotievenloods gesloopt.


Mutaties

In de zomer van 1912 wordt locomotief SS 731 naar het depot overgeplaatst vanuit Amsterdam Weesperpoort.

In februari 1929 wordt een locomotief van de serie 8400 in het depot gehuisvest. Deze is afkomstig uit .

Op 26 januari 1938 wordt de 8409 overgeplaatst naar de Centrale Werkplaats van Tilburg, waar de locomotief op 30 maart 1938 wordt afgevoerd. Op 18 januari 1939 gaat de 5402 naar de Centrale Werkplaats van Zwolle voor sloop.

Per 8 oktober 1950 krijgt het depot de beschikking over locomotieven van de serie 6000 uit Utrecht. Daarnaast komen er per 8 oktober 1950 vier locomotieven van de serie 6200 naar Groningen. Deze zijn afkomstig uit .

Op 17 augustus 1951 wordt de defecte 5501 naar de Centrale Werkplaats van Tilburg gestuurd voor herstel. De locomotief wordt niet meer hersteld en wordt op 16 februari 1952 aangemeld voor sloop. Op 17 december 1953 wordt de 5555 afgevoerd voor sloop.


Locomlopen

Met ingang van de winterdienstregeling van 1932 is omloop voor locomotieven met het soortmerk R3. Dit is een locomotief van de serie 8400. In deze omloop zijn twee van deze locomotieven opgenomen. De eerste locomotief gaat samen met een locomotief van de serie naar Onnen gaat om de hele dag te rangeren. Aan het eind van de dag keert de locomotief terug in Groningen. Een tweede locomotief van de serie 8400 is tussen 13.30 en 22.00 aan het rangeren in Groningen. Vervolgens rijdt de locomotief met een goederentrein naar Onnen en keert via Groningen Losplaats terug naar het hoofdstation.

De vier locomotieven van de serie 6200 zijn per 8 oktober 1950 ingedeeld in de -dienst. Zij zijn actief in de rangeerdienst te Onnen.

Op 10 januari 1955 worden geen diensten meer gesteld van uit het locomotiefdepot van Groningen. Er zijn tot dat moment nog slechts zeven diensten gesteld vanuit het depot. Dit zijn drie diensten voor de serie 3700, een dienst voor een 4300 en drie diensten voor de serie 6000. Een 3700 rijdt de treinen 3634 en 3659 tussen Groningen en Leeuwarden. Deze treinen stoppen ook bij Leeuwarden Achter de Hoven. Tussen deze twee treinen brengt de locomotief goederentrein naar Sneek. Een 6000 rijdt de trein tussen Groningen en Winschoten. Een tweede 6000 is actief met de suikertreinen tussen Groningen en Hoogkerk-Vierverlaten. De 4300 rijdt alleen een goederentrein van het rangeerterrein Onnen naar Winschoten.


In het depot zijn tussen 1866 en 1955 locomotieven van de volgende series stoomlocomotieven in het depot gehuisvest:

  • 700;
  • 900;
  • 1300;
  • 1700;
  • 2900;
  • 3200;
  • 3300;
  • 3700;
  • 4300;
  • 5000;
  • 5400;
  • 5500;
  • 6000;
  • 6900;
  • 7000;
  • 7100;
  • 7300;
  • 8100;
  • 8400;
  • 8700


Spoorlijnen

Het station is gelegen aan staatslijn B (Harlingen Haven - Nieuweschans), Staatslijn C (Meppel - Groningen), de spoorlijn Groningen - Delfzijl en aan tramlijn naar Drachten.


Dienstregeling

Vanaf 1 juni 1866 rijden er vijf treinen per dag tussen Leeuwarden en Groningen.

Ingaande 5 oktober 1930 gaat er een nachttrein rijden vanuit Rotterdam naar Leeuwarden, Groningen en Hengelo. Dit zijn gecombineerde treinen voor goederen, post en reizigers. Het vertrek is rond middernacht. De aankomst is in de vroege ochtend. Deze treinen rijden met een gemiddelde snelheid van 75 kilometer per uur. De treinen zijn vooral een succes voor het vervoer van post en goederen. Voor het uitwisselen van wagons van de nachttrein tussen Amsterdam en Maastricht is het station van Utrecht Maliebaan aangewezen. Zo kunnen goederen en post vanuit Rotterdam naar Maastricht of vanuit Amsterdam naar noord of oost Nederland.


Tussen 23 mei en 11 juni 1977 vindt er een kaping plaats ter hoogte van De Punt. Hierdoor stond veel elektrisch materieel opgesloten in Groningen. Om dit materieel elders in Nederland te kunnen inzetten, worden zij via de spoorlijn vanuit Groningen naar Leeuwarden overgebracht. Treinstellen Materieel'54 worden achter twee treinstellen Plan U overgebracht.


In de dienstregeling 2006 gaat er ieder uur een sneltrein rijden tussen Groningen en Leeuwarden (serie 30400) tussen 7.00 en 19.00. De eerste treinen naar Nieuweschans, Delfzijl en Roodeschool vertrekken een half uur eerder dan in de voorgaande dienstregeling uit Groningen. Aan het eind van de middag gaan er 4 extra treinen rijden tussen Groningen en Roodeschool. Met het ingaan van de dienstregeling 2011 worden de kopsporen 4, 5 en 6 in gebruik genomen. Dit zijn de voormalige doorgaande sporen met dezelfde spoornummers. Hiermee wordt de capaciteit van het station vergroot. Ook worden de sporen 6 en 7 hiermee beter bereikbaar. Door NS worden de sporen 2b en 3b gebruikt voor de intercity's en spoor 7 voor de sprinter naar Zwolle. De overige sporen zijn bij Arriva in gebruik. Goederentreinen die vanuit Onnen komen en naar Delfzijl of Roodeschool gaan, kunnen gebruik maken van perronspoor 7 of de sporen 8, 9 en 10 van het emplacement.


Stoppende treinen

In de huidige dienstregeling (2024) stoppen de volgende treinseries te Groningen:

Treinserienummer Beginpunt Eindpunt Materieel
500 Groningen Rotterdam Centraal DDZ/ICMm
700 Groningen Den Haag Centraal DDZ/ICMm
6200 Groningen Assen SNG
8100 Groningen Zwolle SNG
20100 Groningen Leer (Dld) D-GTW (Arriva)
37300 Groningen Leeuwarden D-GTW (Arriva)
37400 Groningen Leeuwarden D-GTW (Arriva)
37500 Groningen Winschoten/(Bad Nieuweschans) D-GTW (Arriva)
37600 Groningen Roodeschool D-GTW (Arriva)
37700 Groningen Delfzijl D-GTW (Arriva)
37800 Groningen Veendam D-GTW (Arriva)

Passerende treinen

In de huidige dienstregeling (2024) stoppen alle treinen in Groningen.


Bronnen, Referenties en/of Voetnoten

  • De C1-tenderlocomotieven van de NS 8401 - 8409 - P. Henken - Maandblad: Op de Rails, 90e Jaargang - oktober 2022 Blz: 494-502 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321