K - Rijtuigen Plan K

Als vervolg op de rijtuigen Plan D bestelde de NS halverwege de jaren '50 in totaal 30 rijtuigen type Plan K. Uiterlijk vertonen zij veel overeenkomsten.

Geschiedenis

Om een eind te kunnen maken aan de dure inzet van een rijtuig eerste klas en een rijtuig tweede klas in internationale treinen werden gecombineerde rijtuigen eerste en tweede klas besteld. Bij de instroom van deze rijtuigen werden op deze manier 'Ovaleramers', 'Bolkoppen' en rijtuigen uit de serie A 7520 teruggetrokken uit de internationale treindienst.

Technische gegevens

Een rijtuig Plan K heeft een lengte van 22,65 meter en een gewicht van 49 ton. De rijtuigen zijn toegelaten voor een maximum snelheid van 140 kilometer per uur. De rijtuigen werden door Beijnes te Beverwijk gebouwd.

Uitvoering

De rijtuigen zijn qua bakconstructie en draaistellen gebaseerd op de Bolkoprijtuigen, welke eind jaren '30 in dienst waren gesteld. De rijtuigen Plan K waren echter wel langer. De draaistellen waren dezelfde als van Plan D en waren van het type S. Bij de indienststelling waren de rijtuigen Berlijns blauw geschilderd en voorzien van zandgele biezen aan de onder- en bovenzijde van de rijtuigbak. De rijtuigen waren voorzien van 3 coupé´s met 6 zitplaatsen eerste klas, waarvan er 2 voor roken waren en 1 voor niet roken. Voor de tweede klas waren 5 coupé´s met ieder 8 zitplaatsen beschikbaar. In totaal bood een rijtuig plaats aan 18 reizigers eerste klas en 40 reizigers tweede klas. De zittingen waren los uitgevoerd, zodat iedere stoel afzonderlijk versteld kon worden. Wanneer twee tegen over elkaar geplaatste stoelen naar voren werden getrokken, ontstond er een soort van divan. De rugleuningen waren scharnierend aan de zittingen bevestigd, zodat deze ook naar beneden zakten en uiteindelijk horizontaal kwamen te liggen. In de zijgang bevonden zich nog 6 klapzittingen. De eerste klas coupé's hebben een bredere steek dan die van de tweede klas. Aan de buitenzijde was dit zichtbaar door de bredere ramen in de eerste klas. Op beide balkons is een toilet en wasgelegenheid aanwezig.

Inzet

Vanaf de winter 1957 kwamen de eerste rijtuigen in de internationale dienst te rijden. Zij kwamen toen te rijden in de D171 naar Berlijn, de D191 naar Berlijn en Stockholm en de D252 naar Wien Westbahnhof. Een jaar later werd de inzet fors uitgebreid. Zij kwam onder andere terecht in de D68 naar Ventimiglia, de D171 en D191 naar Berlijn. De D191 reed van daaruit naar Kopenhagen of Stockholm. Met de D252 kwamen zij naar Basel of Interlaken, de D264 naar Rijeka, De D302 naar Wenen en de D308 naar Munchen. Verder reden zij in de buurland treinen naar Keulen. In 1960 kwam daar de D108 bij naar Genova en de D139 naar Basel. De D171 werd verlegd van Berlijn naar Kopenhagen of naar Warschau. De D191 werd verlegd naar Stockholm. De D308 werd naar Graz doorgetrokken. In 1961 ging de D308 naar Innsbruck. In 1962 werd de D108 gewijzigd naar Chur, Milaan en Rome. De D171 ging niet meer naar Kopenhagen, maar naar Grossenbrode Kai en Warschau.

In de binnenlandse diensten werden de rijtuigen met name ingezet in spitstreinen.

Vanaf 1969 werden de rijtuigen ook ingezet op de diesellijnen in het noorden en oosten. Een gebrek aan treinstellen zorgde ervoor dat er getrokken treinen werden ingezet op deze baanvakken. De treinen werden getrokken door twee locomotieven serie 2200. Deze locomotieven waren krachtiger dan de serie 2400 en konden bovendien 100 kilometer per uur rijden. De bedoeling was om deze treinen met aangepaste rijtuigen Plan E te gaan rijden. Hiervan waren echter geen AB rijtuigen voorhanden, zodat er terug werd gegrepen op rijtuigen Plan D en Plan K. Deze werden dan gekoppeld aan de Plan E rijtuigen. Op de eindpunten moesten de locomotieven echter omlopen, omdat de rijtuigen Plan K niet voorzien waren van stuurstroomkabels. De inzet zou slechts een jaar duren, maar in de winter van 1970/1971 waren de bestelde energiewagens nog niet geleverd en werden daarom van de SNCF gehuurd. Daarmee kwamen de rijtuigen Plan K en Plan N mee te rijden. Vanaf maart 1971 kwamen de eerste aangepaste Plan E rijtuigen in dienst en vervingen hiermee de Plan K rijtuigen.

In 1981 kwam er een eind aan de inzet van de rijtuigen. De afvoer werd mogelijk gemaakt door de instroom van de nieuwe ICR rijtuigen. 7 rijtuigen werden hierbij verkocht aan de SSN en SGB. In 1982 vervulden de rijtuigen alleen nog maar een reserve rol. Zij werden met name ingezet voor instructie ritten van de nieuwe locomotieven serie 1600. In 1983 volgde een korte opleving door het materieel tekort dat de NS had. Hiervoor kwamen rijtuigen zelfs terug die al verkocht waren aan de SSN en SGB en zelfs de sloper. In totaal 14 rijtuigen werden teruggekocht. In 1984 was het tekort weggewerkt en werden de rijtuigen eind mei wederom afgevoerd. Hierbij gingen de rijtuigen 38-37 074 en 38-37 083 naar de Stichting Brabant Rail, terwijl rijtuig 38-37 084 aan de SGB werd verkocht. Rijtuig 38-37 082 werd als begeleidingsrijtuig aan de Koninklijke trein toegevoegd.

Vanaf 23 september 1993 werd rijtuig 38-37 055 gebruikt als remrijtuig voor slooptransporten van treinstellen Materieel'54. Op 20 maart 1995 vond het laatste transport plaats en werd het rijtuig bij de sloper in de Amsterdamse Westhaven achtergelaten. Het rijtuig werd echter niet gesloopt, maar kwam bij de VSM in Beekbergen terecht.

Inzet per dienstregeling jaar

De inzet per dienstregeling jaar in de serie en eventuele bijzonderheden:

• 1960: D68, D108, D139, D171, D191, D264, D308
• 1961: D171, D191, D308
• 1962: D68, D108, D171, D252
• 1963:
• 1964: D108
• 1965:
• 1966:
• 1967:
• 1968:
• 1969:
• 1970:
• 1971:
• 1972:
• 1973:
• 1974:
• 1975:
• 1976:
• 1977:
• 1978:
• 1979:
• 1980: 2500
• 1981:
• 1982:
• 1983: 800
• 1984: 800, 9600

Vernummeringen

De rijtuigen zijn als gevolg van de UIC nummering in 1968 vernummerd. In 1979 werden de rijtuigen vernummerd als gevolg van het buiten dienst stellen van de stoomverwarming. De rijtuigen die nog in 1982 over waren en in dienst werden gesteld als gevolg van het materieel tekort werden nog eens vernummerd, doordat zij de mogelijkheid van verwarming voor buitenlandse spanningen verloren.

Oorspronkelijk nummer	Nummer vanaf 1968	Nummer vanaf 1979	Nummer vanaf 1982	Opmerkingen
AB 7351	51 84 38-40 151-6	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7352	51 84 38-40 152-4	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7353	51 84 38-40 153-2	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7354	51 84 38-40 154-0	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7355	51 84 38-40 155-7	n.v.t.	50 84 38-37 055-5	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7356	51 84 38-40 156-5	n.v.t.	50 84 38-37 056-3	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7357	51 84 38-40 157-3	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7358	51 84 38-40 158-1	n.v.t.	50 84 38-37 058-9	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7359	51 84 38-40 161-5	n.v.t.	50 84 38-37 061-3	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7360	51 84 38-40 162-3	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7361	51 84 38-40 163-1	51 84 38-30 163-3	50 84 38-37 063-9	Invoering UIC, verwijdering stoomverwarming, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7362	51 84 38-40 164-9	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7363	51 84 38-40 165-6	51 84 38-30 165-8	50 84 38-37 065-4	Invoering UIC, verwijdering stoomverwarming, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7364	51 84 38-40 166-4	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7365	51 84 38-40 167-2	51 84 38-30 167-4	n.v.t.	Invoering UIC, verwijdering stoomverwarming
AB 7366	51 84 38-40 168-0	n.v.t.	50 84 38-37 068-8	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7367	51 84 38-40 171-4	n.v.t.	50 84 38-37 071-2	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7368	51 84 38-40 172-2	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7369	51 84 38-40 173-0	51 84 38-30 173-2	n.v.t.	Invoering UIC, verwijdering stoomverwarming
AB 7370	51 84 38-40 174-8	n.v.t.	50 84 38-37 074-6	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7371	51 84 38-40 175-5	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7372	51 84 38-40 176-3	n.v.t.	50 84 38-37 076-1	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7373	51 84 38-40 177-1	n.v.t.	50 84 38-37 077-9	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7374	51 84 38-40 178-9	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7375	51 84 38-40 181-3	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7376	51 84 38-40 182-1	n.v.t.	50 84 38-37 082-9	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7377	51 84 38-40 183-9	n.v.t.	50 84 38-37 083-7	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7378	51 84 38-40 184-7	n.v.t.	50 84 38-37 084-5	Invoering UIC, verwijdering verwarmingsmogelijkheden
AB 7379	51 84 38-40 185-4	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC
AB 7380	51 84 38-40 186-2	n.v.t.	n.v.t.	Invoering UIC

Schadegevallen

• Op 8 februari 1970 brandde rijtuig 51 84 38-40 154-0 uit te Bergen op Zoom. Het rijtuig werd niet hersteld en afgevoerd voor sloop.

Afvoer

De planmatige afvoer vond plaats in 1981. De rijtuigen werden overbodig als gevolg van de instroom van de nieuwe ICR rijtuigen. Een aantal van deze eerst afgevoerde rijtuigen vond zijn weg naar de SSN en SGB. In 1983 werden deze rijtuigen weer teruggekocht en zelfs van de sloper werden rijtuigen terug gekocht. De NS werd namelijk geconfronteerd met een tekort aan rijdend materieel als gevolg van de afvoer van materieel 1946 en de latere levering van de DDM-1 rijtuigen. In totaal werden 14 rijtuigen opnieuw in dienst gesteld. Eind mei 1984 viel alsnog het doek voor de laatste rijtuigen.

Sloop

Op 7 juni 1983 wordt het rijtuig B 38-40 181 gesloopt. Het rijtuig is dan nog niet officieel afgevoerd. Dit gebeurd op 13 juni 1983.

Museumrijtuigen

Van de 30 gebouwde rijtuigen zijn er in totaal 7 rijtuigen bewaard gebleven. Het Spoorwegmuseum in Utrecht heeft de beschikking over 1 rijtuigen, terwijl de VSM in Beekbergen de beschikking heeft over 6 rijtuigen.

• Spoorwegmuseum

Het Spoorwegmuseum te Utrecht heeft de beschikking over 1 rijtuig. In het verleden beschikte het museum over 3 rijtuigen. Twee rijtuigen zijn echter overgegaan naar de VSM in Beekbergen.

AB 7359

AB 7367

AB 7376

Op 14 mei 1987 werd rijtuig 50 84 38-37 082-9 afgeleverd na revisie te Haarlem, nadat het op was binnengenomen voor revisie.

In het voorjaar van 2011 is het rijtuig naar de SGB in Goes geweest. Hier is het interieur verwijderd en opnieuw ingebouwd. Nadat dit gebeurd is, gaat het rijtuig naar Utrecht. In het najaar van 2011 is het rijtuig opnieuw geschilderd. Hierbij kreeg het rijtuig zijn oude nummer AB 7376 terug.

Op 5 september 2014 sleept locomotief 1202 de rijtuigen NSM WR 4249 + NSM Plan D AB 7709 + NSM Plan W B 4118 + NSM Plan E C 6703 + Plan K AB 7376 van Utrecht naar Apeldoorn. Aansluitend werd door een diesellocomotief van de VSM de locomotief en rijtuigen van Apeldoorn naar Loenen gesleept. De rijtuigen worden gebruikt voor pendelritten tussen Beekbergen en Loenen voor het VSM evenement Terug naar Toen. Op 7 september keerde de locomotief en rijtuigen terug naar Utrecht voor een besloten rit op 8 september vanuit Utrecht naar Dordrecht en Amsterdam gemaakt, samen met locomotief 1312 en Plan E Df 92-37 007. Op 17 december 2014 is het rijtuig achter VolkerRail V100 203-5 van het Spoorwegmuseum naar het Zaanstraat overgebracht. Hier zijn de DD-AR Bvk rijtuigen 270 7011 en 270 7018 opgehaald. Vanuit de Zaanstraat zijn de rijtuigen naar Blerick gebracht. Hier bleef het Plan K rijtuig achter en is het transport naar Amersfoort overgebracht voor opslag van de Bvk rijtuigen. In Blerick zal het rijtuig een cascorevisie ondergaan.

• Stichting Brabantrail (SB)

AB 7370

AB 7377

AB 7378

• Stoomstichting Nederland (SSN)

In 1981 koopt de SSN uit Rotterdam in totaal 5 rijtuigen van de NS. In 1982 worden zij door de NS weer teruggekocht om het tekort aan materieel op te vangen.

AB 7355

AB 7358

AB 7361

AB 7363

AB 7372

• Stoomtrein Goes Borssele (SGB)

AB 7370

AB 7378

In 1981 wordt het rijtuig verkocht aan de SGB. Hier krijgt het rijtuig het nummer A 139-2. In 1995 wordt het rijtuig verkocht aan de VSM.

• Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM)

De VSM in Beekbergen heeft de beschikking over in totaal 6 rijtuigen. De rijtuigen zijn pas vanaf halverwege de jaren '90 aangeschaft. Ze zijn afkomstig van diverse andere stichtingen.

AB 7355

In 1996 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig mist een aantal onderdelen uit zowel de technische installatie als uit het interieur.

AB 7359

In 2000 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig is afkomstig uit de collectie van het Spoorwegmuseum. Na enkele jaren in te hebben gestaan, is het rijtuig in 2006 in revisie genomen. De revisie houdt zowel het interieur als het technisch gedeelte in. In 2008 is de revisie als gevolg van gebrek aan capaciteit stil gelegd. Enkele coupe's zijn klaar. Op een later tijdstip zal de revisie van het rijtuig weer worden opgepakt.

AB 7367

In 1995 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig bevindt zich in een desolate toestand. Het complete interieur is eruit gesloopt en enkele wanden tussen de coupè's zijn gesloopt. Het elektrisch gedeelte van het rijtuig is nog wel compleet.

AB 7370

In 1996 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig is nagenoeg compleet. De draaistellen bevinden zich in een goede staat, maar in het dak en in de zijwanden zijn gaten ontstaan als gevolg van roest.

AB 7377

In 1996 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig is nagenoeg compleet. De draaistellen bevinden zich in een goede staat, maar in het dak en in de zijwanden zijn gaten ontstaan als gevolg van roest.

AB 7378

In 1996 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig is nagenoeg compleet. De draaistellen bevinden zich in een goede staat, maar in het dak en in de zijwanden zijn gaten ontstaan als gevolg van roest.

Afleverdata

Nummer	Aflevering	In dienst	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	Opknapbeurt in	Opknapbeurt uit	Terzijde	Sloop(rit)
AB 7351	1957	oktober 1957			19 januari 1970	9 maart 1970	3 januari 1975		n.v.t.	n.v.t.	14 juli 1981	7 december 1981
AB 7352	1957	oktober 1957			24 december 1969	28 januari 1970	2 april 1974	7 juni 1974	n.v.t.	n.v.t.	27 augustus 1980	15 juli 1981
AB 7353	1957	oktober 1957			27 november 1970	24 december 1970	22 mei 1975	16 juli 1975	n.v.t.	n.v.t.	14 juli 1981	24 november 1981
AB 7354	1957	oktober 1957			n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	9 maart 1970	20 juli 1970
AB 7355	1957	december 1957			17 september 1970	20 oktober 1970	28 april 1975	25 juni 1975	29 oktober 1982	17 december 1982	3 juni 1984	n.v.t. (VSM)
AB 7356	1957	november 1957			2 september 1970	2 oktober 1970	18 november 1975	20 januari 1976	6 juli 1982	12 augustus 1982	3 juni 1984	27 mei 1986
AB 7357	1957	november 1957			8 december 1971	1 februari 1972	28 oktober 1975	16 december 1975	n.v.t.	n.v.t.	14 juli 1981	24 november 1981
AB 7358	1957	november 1957					29 januari 1975	13 maart 1975	5 maart 1983	21 april 1983	3 juni 1984
AB 7359	1957	november 1957			26 mei 1971	7 juli 1971	22 september 1975	6 november 1975	17 maart 1983	24 mei 1983	3 juni 1984	n.v.t. (VSM)
AB 7360	1957	december 1957			27 mei 1970	7 juli 1970	12 mei 1975	30 juni 1975	n.v.t.	n.v.t.	14 juli 1981
AB 7361	1957	december 1957			12 mei 1970	12 juni 1970	5 juni 1974	16 september 1974	2 november 1982	13 december 1982	3 juni 1984	29 mei 1986
AB 7362	1957	december 1957			15 juni 1970	31 juli 1970	6 oktober 1975	27 november 1975	n.v.t.	n.v.t.	21 juni 1982	5 juli 1982
AB 7363	1958	januari 1958			29 december 1970	26 januari 1971	30 mei 1975	4 augustus 1975	22 december 1982	16 maart 1983	3 juni 1984	15 mei 1986
AB 7364	1958	januari 1958			5 oktober 1970	30 oktober 1970	19 november 1974	10 januari 1975	n.v.t.	n.v.t.	1 mei 1980	6 juni 1980
AB 7365	1958	januari 1958			11 februari 1972	5 april 1972	16 september 1975	31 oktober 1975	n.v.t.	n.v.t.	1 mei 1980	6 juni 1980
AB 7366	1958	januari 1958				24 november 1970	13 juni 1975	13 augustus 1975		13 mei 1982	3 juni 1984	27 mei 1986
AB 7367	1958	januari 1958			27 januari 1971	7 april 1971	5 augustus 1975	17 september 1975	15 november 1982	15 februari 1982	3 juni 1984	n.v.t. (VSM)
AB 7368	1958	februari 1958					21 maart 1975	23 mei 1975	n.v.t.	n.v.t.	1982	12 juli 1982
AB 7369	1958	februari 1958			24 augustus 1971	22 september 1971	17 juli 1975	12 september 1975	n.v.t.	n.v.t.	februari 1982
AB 7370	1958	februari 1958		mei 1965				9 april 1975	7 november 1982	18 november 1982	3 juni 1984	n.v.t. (VSM)
AB 7371	1958	februari 1958			9 november 1971	24 december 1971		4 juni 1975	n.v.t.	n.v.t.	14 juli 1981	7 december 1981
AB 7372	1958					2 december 1970		5 december 1974	9 november 1982	28 december 1982	3 juni 1984	13 mei 1986
AB 7373	1958				15 maart 1972	21 april 1972	12 december 1975		21 mei 1982	30 juni 1982	3 juni 1984	20 september 1984
AB 7374	1958				19 oktober 1971	14 december 1971	12 augustus 1975	8 oktober 1975	n.v.t.	n.v.t.	1982
AB 7375	1958				21 juni 1971	11 augustus 1971	7 juli 1975		n.v.t.	n.v.t.	13 juni 1983	7 juni 1983
AB 7376	1958				7 april 1971	18 mei 1971	30 oktober 1975	18 december 1975	15 december 1982	14 februari 1983	3 juni 1984	n.v.t. (NSM)
AB 7377	1958				25 april 1972	7 juni 1972	8 januari 1976			20 oktober 1982	3 juni 1984	n.v.t. (VSM)
AB 7378	1958			februari 1965	11 maart 1971	7 mei 1971	23 december 1975		25 maart 1983	21 juni 1983	3 juni 1984	n.v.t. (VSM)
AB 7379	1958				4 januari 1972	10 februari 1972	28 augustus 1975	29 oktober 1975	n.v.t.	n.v.t.	16 december 1982	21 februari 1983
AB 7380	1958				13 september 1971	14 oktober 1971	5 november 1975	9 januari 1976	n.v.t.	n.v.t.	5 oktober 1982	november 1982