D - Rijtuigen Plan D

Om het uitgedunde materieelpark na de Tweede Wereldoorlog te versterken, werden er in 1949 in totaal 70 nieuwe D-trein rijtuigen besteld.

Geschiedenis

In de Tweede Wereldoorlog ging een deel van de oude rijtuigen (Coupérijtuigen C12c, Bolkoprijtuigen, Rijtuigen ABd 7521 - 7555 en Ovalen ramen rijtuigen verloren. Ter vervanging van deze rijtuigen en het moderniseren van het materieel park werden in 1949 70 rijtuigen bij Beijnes en Werkspoor besteld. Deze bestelling omvat 20 rijtuigen met gecombineerd eerste en tweede klas, 40 rijtuigen derde klas en 10 rijtuigen met restauratie en bagage afdeling. In aansluiting op deze bestelling werden 10 post rijtuigen besteld. De AB rijtuigen 7701 - 7710 werden door Werkspoor Utrecht gebouwd, evenals de C 7801 - 7840. Beijnes te Haarlem bouwde de rijtuigen AB 7711 - 7720 en RD 7651 - 7660. De RD rijtuigen zijn een voor de NS nieuw rijtuigtype. Voorheen werden alleen rijtuigen die alleen geschikt waren voor alleen bagage of alleen als restauratie rijtuig konden dienen. Doordat beide rijtuigtypen een forse capaciteit hadden, die niet volledig werd benut, werd er voor gekozen om de rijtuigtypen te combineren.

Technische gegevens

De rijtuigen hebben een lengte van 22,65 meter. De AB en C rijtuigen hebben een gewicht van 47 ton. Het RD rijtuig weegt 48 ton. Het AB rijtuig biedt plaats aan 12 reizigers eerste klas en 36 reizigers tweede klas. De rijtuigen hebben als bakcode 1104. Het C rijtuig biedt plaats aan 72 reizigers derde klas. De rijtuigen hebben als bakcode 1133. Het RD rijtuig biedt plaats aan 15 reizigers in de restauratie afdeling. De rijtuigen hebben als bakcode 1401. Na de verbouwing biedt het rijtuig aan 23 reizigers een zitplaats. De rijtuigen zijn toegelaten voor een maximum snelheid van 140 kilometer per uur.

Uitvoering

De rijtuigen zijn afgeleid van de Bolkoprijtuigen qua vorm en constructie van onderstel en wagenbak. De rijtuigen zijn bij de aflevering voorzien van elektrisch verlichte sluitseinen, TL verlichting in het rijtuig, verlichte koersborden en verlichting treeplanken bij geopende deuren. De rijtuigen zijn geschilderd in een turquoise kleur.

De draaistellen waren van het type S en elektrisch gelast. Het draaistel is een verdere ontwikkeling van draaistellen die onder de rijtuigen zijn geplaatst van de serie ABd 7521. Het remwerk is in het draaistel gebouwd. De radstand bedraagt 3 meter. De aspotten zijn voorzien van rollagers. De draaistelcode van de draaistellen is .

AB 7701 - 7720

Een AB rijtuig heeft de beschikking over 8 coupés. Deze zijn ruimer uitgevoerd dan de oudere Bolkoprijtuigen. De rijtuigen kregen hierdoor een groter comfort. De balkons zijn aan de uiteinden van de rijtuigen. Ieder balkon bevat een toilet. De coupés zijn te bereiken via een zijgang, waar vier klapzittingen zijn geplaatst. De coupés worden afgesloten met een dubbele, houten schuifdeur. Drie coupés zijn uitgevoerd als tweede klas roken en bieden per coupé aan zes reizigers een zitplaats. In het midden van het rijtuig zijn twee eerste/tweede klas coupés. Per coupé wordt aan 4 reizigers een zitplaats geboden, hoewel er zes zitplaatsen zijn in de coupé voor de tweede klas. Deze coupés zijn iets groter uitgevoerd dan de tweede klas coupés. Aan de andere zijde van het rijtuig zijn drie coupés facultatief roken/niet roken. De stoelen in deze coupés zijn voorzien van afsluitbare asbakken. Aan de buitenzijde is ter hoogte van de eerste/tweede klas coupés met eerste klas bordjes aangegeven waar deze zich bevinden. De bekleding van de tweede klas rijtuigen is van grijs leerdoek. In de twee eerste/tweede klas coupés is de bekleding voorzien van rode kussens en tussenarmleuningen. Op de vloer van het rijtuig zijn vloerkleedjes aangebracht.

C 7801 - 7840

Een C rijtuig heeft de beschikking over 9 coupés. Deze zijn ruimer uitgevoerd dan de oudere Bolkoprijtuigen. De rijtuigen kregen hierdoor een groter comfort. De balkons zijn aan de uiteinden van de rijtuigen. Ieder balkon bevat een toilet. De coupés zijn te bereiken via een zijgang. De coupés worden afgesloten met een dubbele, houten schuifdeur. Vijf coupés zijn geschikt voor roken en vier coupés voor niet roken. De vijfde coupé was aan weerszijden afgesloten met een schuifdeur in de zijgang. De banken zijn voorzien van lichtbruin leerdoek zittingen.

RD 7651 - 7660

Een RD rijtuig is aan een zijde voorzien van een keuken/pantry. Hierin is een kolenfornuis geplaatst om warme maaltijden en snacks te kunnen bereiden. Naast de pantry is een bar geplaatst, waar de bestellingen geplaatst konden worden. De bar is gelegen in de restauratieruimte, waar 15 reizigers kunnen zitten. Achter de restauratieruimte zijn een conducteursruimte en een telefooncel geplaatst. De telefooncel was voorbereid voor de inbouw van een draadloze treintelefoon. Deze is echter nooit ingebouwd. Aan het andere uiteinde is de bagage afdeling, welke een lengte heeft van 5,4 meter en een draagvermogen van ton. Bij deze ruimte is een afdeling voor de douane en een toilet geplaatst aan de zijde van het balkon. Ook dit rijtuig is voorzien van een zijgang, met uitzondering in de restauratieruimte. De bagageafdeling is te bereiken door een dubbele schuifdeur, welke aan beide zijden van het rijtuig zit. Deze deuren zijn voorzien van een douane sluiting.

In 1954 werd de indeling van het rijtuig gewijzigd. Hierbij kwamen de bar en de afdeling voor de informatrice te vervallen. Aan de zijwanden van de restauratieafdeling werden aan beide kanten drie tafels geplaatst, waarbij vier personen per tafel konden zitten. Er zijn na de verbouwing 23 zitplaatsen in de restauratie afdeling.

Inzet

Na de instroom van de rijtuigen worden zij direct ingezet in treinen vanuit Amsterdam naar Maastricht/Heerlen via Utrecht, Groningen/Leeuwarden via Amersfoort, via de Oude Lijn naar Eindhoven en van Roermond naar Zwolle. De rijtuigen werden in vaste combinaties ingezet van vijf rijtuigen, bestaande uit drie C rijtuigen, een AB rijtuig en een RD rijtuig. Op drukke momenten werden twee combinaties samengevoegd tot een trein, eventueel aangevuld met versterkingsrijtuigen. Deze treinen werden getrokken door alle locomotieven van de NS, vooral door locomotieven van de serie 1100. Ook de serie 1200 en serie 1300 waren voor deze rijtuigen te zien. De locomotieven serie 1000 reden vanaf de instroom ook met de rijtuigen, maar ze werden al snel vervangen door de andere locomotieven.

Na de instroom van de rijtuigen Plan E vanaf medio jaren’50, verhuisde de inzet van Plan D naar de buitenlandse dienst. Zij kwamen met sneltreinen en D-treinen in België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Oostenrijk en Zwitserland.

Per 31 mei 1964 zeven eerste klas rijtuigen samen met een RD plan E ingezet in de Randstad Expres treinen 14 en 15. Vier rijtuigen zijn echter gedeklasseerd tot tweede klas rijtuig.

Aan het eind van de jaren’60 keren de rijtuigen weer terug in de binnenlandse dienst. Alleen militaire verlofgangerstreinen naar Duitsland reden nog met Plan D rijtuigen.

Het jaar 1973/1974 is het laatste jaar dat de rijtuigen in de buitenlandse dienst worden ingezet. In juni 1974 worden op twee alle voormalige C rijtuigen terzijde gesteld.

De jaardienstregeling 1974/1975 laat de inzet van de verbouwde RD rijtuigen zien. De rijtuigen worden ingezet als stuurstandrijtuig in de dienst Amsterdam - Brussel. Zij vormen samen met Plan W en Belgische I4 rijtuigen een stam. De stam wordt getrokken door de Reeks 25.5 van de NMBS.

In de jaardienstregeling 1975/1976 rijden de rijtuigen vanuit Amsterdam naar Enschede, aangevuld met een eerste klas rijtuig Plan E. De winterdienstregeling van 1975/1976, welke tot 29 mei 1976 duurde, is het laatste jaar dat de rijtuigen rijden in de internationale treinen 2244/2247 van Amsterdam via Bad Bentheim naar Bad Harzburg (midden Duitsland (trein 2247)). In deze trein rijden 5 rijtuigen (1 A en 4 B rijtuigen, samen met een RD van Plan E en een stalen DIV). In Nederland rijden zij met een locomotief serie 1100/1200/1300. Deze rijdt tot Hengelo, samen met het Plan E rijtuig. Vanaf Hengelo komt een Duitse V200 voor de trein te staan. In Löhne komt een elektrische locomotief BR 141 voor de trein te staan. In Hildesheim maakt deze locomotief plaats voor wederom een V200 of een locomotief BR 216. De trein uit Bad Harzburg (trein 2244) krijgt na aankomst in Hengelo het Plan E rijtuig aangekoppeld aan de achterzijde van de trein naar Duitsland (trein 2247). Aan de voorzijde worden twee rijtuigen (1 A Plan E en 1 B Plan W) en de locomotief bijgeplaatst.

De zomerdienstregeling 1978/1979 is de laatste dienstregeling dat de eerste klas rijtuigen worden ingezet. Zij rijden met name . Met ingang van de winterdienst 1978/1979 zijn er geen diensten meer gesteld voor de rijtuigen. Een enkeling wordt nog ingezet en in mei 1979, met ingang van de jaardienstregeling 1979/1980 wordt het laatste rijtuig, A 18-40 108 afgevoerd.

In 1980 rijden de RD rijtuigen voor het laatst. Zij worden vooral ingezet in de D treinen naar Brussel en Parijs.

In 1987 worden de laatste stuurstandrijtuigen voor het laatst ingezet. Hun rol is uitgespeeld in het internationale verkeer. Alleen de 87-38 107 kon zijn leven nog rekken door inzet als meetrijtuig voor de nieuwe locomotieven serie 6400

Inzet per dienstregeling jaar

De inzet per dienstregeling jaar in de serie en eventuele bijzonderheden:

• 1960:
• 1961:
• 1962:
• 1963:
• 1964:
• 1965:
• 1966:
• 1967:
• 1968:
• 1969:
• 1970:
• 1971:
• 1972:
• 1973:
• 1974: 1600, 2244/2247
• 1975: 1600, 2244/2247
• 1976: 1600, 2244/2247
• 1977:
• 1978:
• 1979: 120, 160, 170
• 1980: 160, 170
• 1981: 160, 170
• 1982: 160
• 1983: 160
• 1984: 160
• 1985: 160
• 1986: 160
• 1987: 160

Bijzondere uitvoeringen

• In november 1977 is rijtuig A 18-40 102 verkocht aan de firma Noveki in Harderwijk. Het rijtuig zou ingericht gaan worden als tentoonstellingsruimte voor de Oostenrijkse modelspoorfabrikant Roco, waarvan Noveki de importeur van is op dat moment. Het interieur van het rijtuig wordt gewijzigd zodat er een tentoonstellingsruimte ingericht kan worden. Aan de buitenzijde is het rijtuig geschilderd in een lichtblauw/oranje kleurstelling. Het rijtuig krijgt opschriften van Roco en Roco International. De eerste klas streep ter hoogte van de eerste klas zitplaatsen blijft gehandhaafd. Het rijtuig zou op toeristische spoorlijnen worden ingezet. Als eerste werd de spoorlijn van de VSM gekozen. Dit plan vond uiteindelijk geen doorgang en het rijtuig is in Beekbergen gestald. Het rijtuig werd niet meer gebruikt en is in april 1984 gesloopt.
• In 1979 worden de rijtuigen A 18-40 103 en B 29-40 135 verhuurd aan de heer Dieleman, welke een modelspoorzaak heeft in Epe. Hij wil in de rijtuigen een rijdende winkel voor modelspoor maken, waarbij de trein door het land zouden rijden. Enkele coupés worden in de rijtuigen uitgebroken. Tegen de rugleuning van de zitting en enkele ramen worden vitrines geplaatst. De rijtuigen bleven hun blauwe kleur behouden, maar ze kregen aan de uiteinden onder de ramen twee horizontale, witte strepen met daartussen de tekst “Dieleman Spoorwegen”. De rijtuigen worden voorzien van dienstwagennummers, naast hun eigen nummers. Het rijtuig A 18-40 103 krijgt het nummer 30 84 975 1 700-0 en het rijtuig B 29-40 135 krijgt het nummer 30 84 975 1 701-8. De trein heeft in 1979 zo een groot aantal plaatsen aan gedaan. Na de inzet kwamen de rijtuigen naar Apeldoorn. Het rijtuig 30 84 975 1 700-0 wordt in 1981 afgevoerd, terwijl in 1980 het rijtuig 30 84 975 1 701-8 naar Roosendaal verhuisd.
• Eind 1980 verhuisd rijtuig 30 84 975 1 701-8 naar Roosendaal om terreinwagen te worden bij de voormalige werkplaats voor de bedrijfszelfbescherming. Het rijtuig werd hierbij vernummerd in 30 84 1 913-1. In juni 1985 wordt het rijtuig afgevoerd en in juli 1985 gesloopt.

Wijzigingen

• In 1954 werden de RD rijtuigen al verbouwd bij Beijnes. Hierbij kwamen de bar en de afdeling voor de informatrice te vervallen. Aan de zijwanden van de restauratieafdeling werden aan beide kanten drie tafels geplaatst, waarbij vier personen per tafel konden zitten. Er zijn na de verbouwing 23 zitplaatsen in de restauratie afdeling.
• In 1964 werden de AB rijtuigen 7701 - 7705, 7708 - 7712, 7716 en 7718 verbouwd tot A rijtuigen. Dit werd ingegeven door een gewijzigd reizigersaanbod en een onjuiste verhouding tussen eerste en tweede klas. Na de verbouwing waren de rijtuigen genummerd als A 7701 - 7712. Hiertoe werden de AB 7716 en AB 7718 vernummerd tot A 7706 en A 7707. Op deze manier werd het ontstane vrije gat opgevuld. De AB rijtuigen 7706, 7707, 7713 - 7715, 7717, 7719 en 7720 werden verbouwd tot B rijtuigen in 1964. De rijtuigen kregen hierbij vier stoelen naast elkaar, maar wel met de eerste klas steek. In deze rijtuigen had de reiziger veel beenruimte. Na de verbouwing werden de rijtuigen aaneengesloten vernummerd tot B 7851 - 7858. De verbouwing vond plaats de NMBS werkplaats van Mechelen. Tevens werd de verwarmingsinstallatie aangepast. De stoomverwarming werd verwijderd en de elektrische verwarming werkte alleen nog maar op 1.500 Volt gelijkstroom of 1.500 Volt wisselspanning van 50 Hz.

Verbouwing tot stuurstandrijtuig

Om de dienst tussen Amsterdam en Brussel uit te breiden en het bestaande materieel (de treinstellen Materieel'57) te ontlasten, werd besloten om vijf getrokken materieel formaties samen te stelen met materieel van de NS en de NMBS. De NMBS levert de locomotief, het eerste en het gemengde eerste en tweede klas rijtuig. De NS levert drie tweede klas rijtuigen (Plan W1) en een bagage-/restauratierijtuig. Dit rijtuig wordt uitgevoerd als stuurstandrijtuig. De keus hiervoor valt op de RD rijtuigen Plan D. Deze werkzaamheden worden in zowel de hoofdwerkplaats Haarlem als hoofdwerkplaats Tilburg uitgevoerd. In november 1971 worden de eerste testen gereden. Het rijtuig RD 87-40 108 wordt hierbij gebruikt als tijdelijk stuurstand rijtuig. Het rijtuig is voorzien van frontseinen, een complete stuurstand en radioverbinding met de achteroplopende locomotief uit de NMBS Reeks 15. De schuifdeur die vooroploopt is ter verhoging van de zichtbaarheid geel geschilderd. De stam bestaat naast het Plan D rijtuig uit drie Plan W rijtuigen, de B 21-37 405, B 21-37 421 en B 21-37 426. De NMBS leverde de rijtuigen I4 A 19-80 407, B 39-80 401 en een meetrijtuig, nummer 11. Als locomotief werd de 1505 gestuurd. Vanaf 29 november tot en met 2 december 1971 werden de proefritten verreden vanuit Roosendaal.

Op 31 augustus 1972 werd het rijtuig RD 87-40 101 binnengenomen bij de Hoofdwerkplaats Tilburg. Het rijtuig werd hier verbouwd om dienst te gaan doen met de Belgische locomotieven Reeks 25. De locomotieven werden hiervoor omgenummerd naar de Reeks 25.5. Andere werkzaamheden die in Tilburg werden uitgevoerd, is het maken en plaatsen van een cabine aan de zijde van de bagage afdeling, welke uiterlijk vergelijkbaar is met de cabine van de NS 20. Het dichtmaken van de rijtuigovergang en het aanbrengen van front- en sluitseinen. De kopwand aan de keukenzijde wordt voorzien van een buisbalg in plaats van de gebruikte Hongaarse vouwbalg. Het rijtuig wordt opnieuw geschilderd. Op 12 februari 1973 werd het rijtuig overgebracht van Tilburg naar Haarlem. In Haarlem wordt het interieur aangepast. Tevens vond hier een interieurrevisie plaats. Andere werkzaamheden die in Haarlem werden uitgevoerd, zijn het maken van een conducteursruimte, het aanbrengen van een omroepinstallatie, een noodreminstallatie en veiligheidsmiddelen. In de keuken wordt de ijskast vervangen door een elektrische koelkast. Het draaistel onder de cabine wordt voorzien van ATB spoelen en een contactborstel voor de Belgische Memor. Het draaistel wordt ook voorzien van een baanruimer. Door deze wijzigingen is dit draaistel niet meer uit te wisselen met andere rijtuigen. Op 4 mei 1973 werd het rijtuig RD 87-40 101 weer naar Tilburg gesleept voor de technische afbouw. De rijtuig volgorde was locomotief + B + B + B + AB + A + WRDk. Vanwege het vergemakkelijken van het onderhoud van het materieel werd de volgorde in 1977 gewijzigd in een Belgische en Nederlands deel: Locomotief + A + AB + B + B + B + WRDk.

Op twee na werden de RD rijtuigen allemaal verbouwd tot stuurstandrijtuig WRDs. In 1974 ging de eerste stam rijden en de rijtuigen deden dienst tot 1987. Dit was het jaar waarin de Benelux diensten werden beëindigd met het oude materieel. Het werd vervangen door de modernere ICR rijtuigen. Rijtuig 87-38 106 ging per 1 december 1986 buiten dienst. Rijtuig 87-38 107 werd ingericht als meetrijtuig voor proefnemingen met de locomotieven 6400 die nieuw arriveerden. In 1995 is dit rijtuig door de VSM overgenomen.

Nummer RD	Nummer WRDk	Ombouw in	Revisie in	Revisie uit	Ombouw uit
RD 51 84 87-40 101-1	WRDk 61 84 87-38 101-3	31 augustus 1972	12 februari 1973	4 mei 1973	mei 1973
RD 51 84 87-40 102-9	WRDk 61 84 87-38 102-1	1 oktober 1973			april 1974
RD 51 84 87-40 103-7	WRDk 61 84 87-38 103-9				mei 1974
RD 51 84 87-40 104-5	WRDk 61 84 87-38 104-7	8 juni 1973	19 september 1973	6 november 1973	november 1973
RD 51 84 87-40 106-0	WRDk 61 84 87-38 105-4	24 juli 1973	8 november 1973		december 1973
RD 51 84 87-40 107-8	WRDk 61 84 87-38 106-2	13 augustus 1973			februari 1974
RD 51 84 87-40 108-6	WRDk 61 84 87-38 107-0	12 september 1973			maart 1974
RD 51 84 87-40 112-8	WRDk 61 84 87-38 108-8	8 juni 1973	8 oktober 1973	28 november 1973	november 1974

Verbouwing tot meetrijtuig

Na de terzijdestelling op 5 april 1987 werd het rijtuig WRDs 87-38 107 op 27 november 1987 de werkplaats van Haarlem binnengeroepen om verbouwd te worden tot meetrijtuig voor de nieuw af te leveren diesellocomotieven serie 6400. Ook de WRDs 87-38 108 werd op die datum binnengenomen om de draaistellen te wisselen met de WRDs 87-38 107. Op 2 mei 1988 vond de eerste proefrit plaats achter locomotief 1608 en rijtuig 80 84 978 1 806-8 (ex Plan E 29-37 361). Per 11 mei 1988 werd het rijtuig in dienst gesteld.

Vernummeringen

De eerste vernummering van de rijtuigen vond plaats in 1956, na het afschaffen van de luxe eerste klas en het daarmee opwaarderen van de tweede en derde klas. Na dat de voormalige AB rijtuigen zijn verbouwd tot eerste of tweede klas rijtuigen, zijn de rijtuigen nog een keer vernummerd. De eerste klas rijtuigen krijgen nummers in de serie A 7700, de tweede klas rijtuigen krijgen nummers in de serie B 7851. Hiermee werd ook een aaneensluitende nummering verkregen. Met de invoering van de UIC nummering kregen alle rijtuigen een nieuw nummer. De tot stuurstand verbouwde rijtuigen werden in 1974 nog een keer vernummerd. De twee overgebleven onverbouwde rijtuigen werden in aaneengesloten genummerd, waarbij het rijtuig RD 87-38 111 in 1978 na het verwijderen van de stoomverwarming nog eens vernummerd wordt en nu in RD 87-30 111. De twee rijtuigen die in 1979 zijn verhuurd aan de heer Dieleman zijn vernummerd naar dienstwagen nummers. Het rijtuig A 18-40 103 krijgt het nummer 30 84 975 1 700-0 en het rijtuig B 29-40 135 krijgt het nummer 30 84 975 1 701-8. Nadat rijtuig 30 84 975 1 701-8 in 1980 naar Roosendaal verhuist, wordt het rijtuig nog een keer vernummerd en krijgt daarbij het nummer 30 84 1 913-1.

Oorspronkelijk nummer	Nummer vanaf 1956	Nummer vanaf 1964	Nummer vanaf 1969	Opmerkingen
AB 7701	A 7701	n.v.t.	51 84 18-40 101-5	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7702	A 7702	n.v.t.	51 84 18-40 102-3	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7703	A 7703	n.v.t.	51 84 18-40 103-1	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7704	A 7704	n.v.t.	51 84 18-40 104-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7705	A 7705	n.v.t.	51 84 18-40 105-6	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7706	A 7706	B 7851	50 84 28-37 115-9	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7707	A 7707	B 7852	50 84 28-37 116-7	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7708	A 7708	n.v.t.	51 84 18-40 108-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7709	A 7709	n.v.t.	51 84 18-40 111-4	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7710	A 7710	n.v.t.	51 84 18-40 112-2	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7711	A 7711	n.v.t.	51 84 18-40 113-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7712	A 7712	n.v.t.	51 84 18-40 114-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC
AB 7713	A 7713	B 7853	50 84 28-37 117-5	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7714	A 7714	B 7854	50 84 28-37 118-3	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7715	A 7715	B 7855	50 84 28-37 121-7	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7716	A 7716	A 7706	51 84 18-40 106-4	Verandering klasse indeling; aansluitende nummering; invoering UIC
AB 7717	A 7717	B 7856	50 84 28-37 122-5	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7718	A 7718	A 7707	51 84 18-40 107-2	Verandering klasse indeling; aansluitende nummering; invoering UIC
AB 7719	A 7719	B 7857	50 84 28-37 123-3	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
AB 7720	A 7720	B 7858	50 84 28-37 124-1	Verandering klasse indeling; verschuiving verhouding eerste en tweede klas; invoering UIC
Oorspronkelijk nummer	Nummer vanaf 1956	Nummer vanaf 1969	Opmerkingen
C 7801	B 7801	51 84 29-40 101-2	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7802	B 7802	51 84 29-40 102-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7803	B 7803	51 84 29-40 103-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7804	B 7804	51 84 29-40 104-6	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7805	B 7805	51 84 29-40 105-3	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7806	B 7806	51 84 29-40 106-1	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7807	B 7807	51 84 29-40 107-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7808	B 7808	51 84 29-40 108-7	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7809	B 7809	51 84 29-40 111-1	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7810	B 7810	51 84 29-40 112-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7811	B 7811	51 84 29-40 113-7	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7812	B 7812	51 84 29-40 114-5	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7813	B 7813	51 84 29-40 115-2	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7814	B 7814	51 84 29-40 116-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7815	B 7815	51 84 29-40 117-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7816	B 7816	51 84 29-40 118-6	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7817	B 7817	51 84 29-40 121-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7818	B 7818	51 84 29-40 122-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7819	B 7819	51 84 29-40 123-6	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7820	B 7820	51 84 29-40 124-4	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7821	B 7821	51 84 29-40 125-1	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7822	B 7822	51 84 29-40 126-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7823	B 7823	51 84 29-40 127-7	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7824	B 7824	51 84 29-40 128-5	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7825	B 7825	51 84 29-40 131-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7826	B 7826	51 84 29-40 132-7	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7827	B 7827	51 84 29-40 133-5	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7828	B 7828	51 84 29-40 134-3	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7829	B 7829	51 84 29-40 135-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7830	B 7830	51 84 29-40 136-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7831	B 7831	51 84 29-40 137-6	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7832	B 7832	51 84 29-40 138-4	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7833	B 7833	51 84 29-40 141-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7834	B 7834	51 84 29-40 142-6	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7835	B 7835	51 84 29-40 143-4	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7836	B 7836	51 84 29-40 144-2	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7837	B 7837	51 84 29-40 145-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7838	B 7838	51 84 29-40 146-7	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7839	B 7839	51 84 29-40 147-5	Verandering klasse indeling; invoering UIC
C 7840	B 7840	51 84 29-40 148-3	Verandering klasse indeling; invoering UIC
Oorspronkelijk nummer	Nummer vanaf 1961	Nummer vanaf 1969	Nummer vanaf 1974	Opmerkingen
RD 7651	WRD 7651	51 84 87-40 101-1	61 84 87-38 101-3	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7652	WRD 7652	51 84 87-40 102-9	61 84 87-38 102-1	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7653	WRD 7653	51 84 87-40 103-7	61 84 87-38 103-9	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7654	WRD 7654	51 84 87-40 104-5	61 84 87-38 104-7	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7655	WRD 7655	51 84 87-40 105-2	61 84 87-38 112-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC; aansluitende nummering
RD 7656	WRD 7656	51 84 87-40 106-0	61 84 87-38 105-4	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7657	WRD 7657	51 84 87-40 107-8	61 84 87-38 106-2	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7658	WRD 7658	51 84 87-40 108-6	61 84 87-38 107-0	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk
RD 7659	WRD 7659	51 84 87-40 111-0	51 84 87-30 111-2 (1978)	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verwijdering stoomverwarming
RD 7660	WRD 7660	51 84 87-40 112-8	61 84 87-38 108-8	Verandering klasse indeling; invoering UIC; verbouwing tot WRDk

Schadegevallen

• Op augustus 1969 ontspoort trein bij Zaltbommel na een aanrijding met een vrachtwagen. De trein bestaat uit Rijtuig B 29-40 148 raakt hierbij beschadigd, maar wordt toch hersteld in Haarlem.

• Op 28 december 1970 raakte rijtuig B 29-40 143 beschadigd bij brand in Hoek van Holland. 1 balkon is volledig uitgebrand, het dak en de wanden raakten ontzet. De isolatie rondom kabels is ook gedeeltelijk aangetast en het hele rijtuig draagt sporen van de brand. Op 5 januari 1971 kwam het rijtuig aan in de Hoofdwerkplaats Haarlem. Gelet op de leeftijd (20 jaar) en de resterende levensduur (6 à 7 jaar) in verhouding met de herstelkosten (fl. 120.000 à fl. 150.000) is besloten om het rijtuig te laten slopen.

• Op 30 mei 1971 botst trein 862, getrokken door de 1219, te Duivendrecht op de stilstaande trein D 296, welke voor een rood sein stond. Het achterste Italiaanse rijtuig werd totaal vernield en komt bovenop de 1219 terecht, waarvan de voorkant ernstig beschadigd raakte. De twee rijtuigen achter de locomotief, Plan E B 29-37 245 + Plan D WRD 87-40 105, liepen ook schade op. Ook het een na laatste rijtuig van trein D 296 liep schade op. De beide sporen tussen Amsterdam Amstel en Abcoude raakten versperd, waardoor er geen treinverkeer meer mogelijk was. Er werd via Hilversum omgeleid. Het rijtuig WRD 87-40 105 komt op 24 juni 1971 aan in de hoofdwerkplaats Haarlem voor herstel. Na dit herstel is het rijtuig in revisie genomen. Op 7 oktober 1971 is het rijtuig afgeleverd. Bij dit ongeval kwamen 5 mensen om het leven en raakte 18 personen gewond.

Afvoer

Als eerste werd het rijtuig B 29-40 143 afgevoerd. Het rijtuig raakte beschadigd bij een brand op 28 december 1970 in Hoek van Holland. Vanwege de grote schade werd het rijtuig op 1 maart 1971 afgevoerd.

In juni 1974 worden alle voormalige C rijtuigen aan de kant gezet. Rijtuig 29-40 146 wordt verkocht aan een kinderboerderij in de wijk Holy-Noord in Vlaardingen.

De verbouwde ex eerste/tweede klas rijtuigen worden tussen 1974 en 1978 afgevoerd. De rijtuigen B 28-37 118 en B 28-37 121 worden in februari 1976 afgevoerd. Het rijtuig B 28-37 117 wordt aangewezen om als meetrijtuig te dienen voor de Dienst van Seinwezen.

De eerste klas rijtuigen worden tussen september 1977 en mei 1979 afgevoerd. Uitzondering is de A 18-40 105, welke in september 1975 buiten dienst gaat en verkocht wordt aan de VSM.

Met ingang van de winterdienst 1978/1979 werden voor het laatst de normale rijtuigen ingezet. De tot WRDk verbouwde rijtuigen zullen nog in dienst blijven voor het Benelux verkeer. Incidenteel werden de eerste klas rijtuigen regelmatig ingezet tot mei 1979.

Op 1 oktober 1978 vond een afscheidsrit plaats met 7 rijtuigen. De trein bestond uit 1 WRD, 3 A's (18-40 107, 18-40 111 en 18-40 113) en 3 B's (29-40 132, 29-40 135 en 29-40 145). De rit begon in Utrecht en ging achter de 1305 naar Arnhem. Hier werd de 1305 afgerangeerd en aan de andere zijde werden de 2308 + 1110 geplaatst. De 2308 trok de trein naar Tiel, waar de 1110 de trein verder overnam naar Alphen aan den Rijn. Hiervandaan trok de 1110 de trein terug naar Gouda. In Gouda komt de 23 023 van SSN voor de trein. Deze trok de trein naar Rotterdam Centraal. In Rotterdam Centraal werd aan de achterzijde de 1004 geplaatst en de 23 023 afgekoppeld. Via de Binckhorstboog bij Den Haag werd Gouda weer bereikt. Hier kwamen de 1504 + 1110 voor de trein om deze naar Utrecht te brengen. Na aankomst in Utrecht werden de twee locomotieven afgekoppeld en aan de achterzijde werd een andere 1100 gekoppeld. Deze trok de trein naar Hengelo voor proefritten met de nieuwe locomotief 1600P.

In 1987 worden de laatste stuurstandrijtuigen afgevoerd. Rijtuig 87-38 107 is na zijn afvoer verbouwd tot meetrijtuig voor afnameritten van de serie 6400. Nadat de 6520 in januari 1995 is afgeleverd, wordt het rijtuig aan de kant gezet en verkocht aan de VSM.

Museumrijtuigen

Van de 70 gebouwde rijtuigen zijn er in totaal 6 rijtuigen bewaard gebleven. Het Spoorwegmuseum in Utrecht heeft de beschikking over 2 rijtuigen, terwijl de VSM in Beekbergen de beschikking heeft over 4 rijtuigen.

• Spoorwegmuseum

Het Spoorwegmuseum te Utrecht heeft de beschikking over 2 rijtuigen. Deze zijn in 198 van de SSN overgenomen. Van deze rijtuigen is er een inzetbaar en de ander niet.

AB 7709

Nadat de SSN zijn stam Plan D rijtuigen verkocht, kwam rijtuig AB 7709 terecht bij het Spoorwegmuseum.

Op 5 september 2014 sleept locomotief 1202 de rijtuigen NSM WR 4249 + NSM Plan D AB 7709 + NSM Plan W B 4118 + NSM Plan E C 6703 + Plan K AB 7376 van Utrecht naar Apeldoorn. Aansluitend werd door een diesellocomotief van de VSM de locomotief en rijtuigen van Apeldoorn naar Loenen gesleept. De rijtuigen worden gebruikt voor pendelritten tussen Beekbergen en Loenen voor het VSM evenement Terug naar Toen. Op 7 september keerde de locomotief en rijtuigen terug naar Utrecht voor een besloten rit op 8 september vanuit Utrecht naar Dordrecht en Amsterdam gemaakt, samen met locomotief 1312 en Plan E Df 92-37 007.

RD 7659'

Nadat de SSN zijn stam Plan D rijtuigen verkocht, kwam rijtuig RD 7659 terecht bij het Spoorwegmuseum. In de nacht van 6 op 7 januari 2000 werd het rijtuig door de 2233 van de VSM van de SSN naar de Watergraafsmeer overgebracht.

Tijdens de verbouwing van het museum werd het rijtuig in 2004 op Arnhem Berg tijdelijk ondergebracht.

• Stichting Dordt in Stoom

Na een mislukte poging door de SSN om rijtuig A 7704 rijvaardig te maken, wordt het rijtuig verkocht aan de stichting Dordt in Stoom in Dordrecht.

AB 7704

In 1991 wordt het rijtuig verkocht door de SSN aan de stichting Dordt in Stoom. Zij zien ook af van het rijvaardig herstellen van het rijtuig. In 1994 wordt het rijtuig daarom verkocht aan de VSM in Apeldoorn.

• Stoomstichting Nederland (SSN)

In 1978 koopt de SSN uit Rotterdam een aantal rijtuigen van de NS. De SSN wil graag een complete stam rijtuigen op de baan brengen, getrokken door een van hun stoomlocomotieven. Vanwege het ontbreken van een centrale deurvergrendeling worden de rijtuigen geweerd van de hoofdbaan. De SSN besluit hierop zijn gehele stam Plan D te verkopen. Daarvoor in de plaats worden Plan K rijtuigen gekocht. Nadat de rijtuigen verkocht zijn aan de sloper, komt de SSN ter ore dat er slechts 1 rijtuig over zou blijven. Zij kunnen het rijtuig A 7704 weer terug kopen. In 1999 worden de beide rijtuigen verkocht. De AB 7704 wordt aan de VSM verkocht en de RD 7659 aan het Spoorwegmuseum.

AB 7704

In 1978 wordt het rijtuig door de SSN van de NS gekocht. Door het ontbreken van centrale deurvergrendeling wordt het rijtuig in 198 verkocht aan sloper . Op wordt het rijtuig terug gekocht van de sloper. De SSN heeft geprobeerd het rijtuig in dienst te stellen, maar door het ontbreken van voldoende middelen is het rijtuig in 1991 verkocht aan de stichting Dordt in Stoom.

AB 7705

AB 7711

In 1981 gesloopt.

AB 7718

In 1981 gesloopt.

C 7826

In 1981 gesloopt.

C 7837

In 1981 gesloopt.

RD 7659

Het rijtuig wordt in 1999 overgedragen aan het Spoorwegmuseum. In de nacht van 6 op 7 januari 2000 werd het rijtuig door de 2233 van de VSM van de SSN naar de Watergraafsmeer overgebracht.

• Stoomtram Hoorn - Medemblik (SHM)

De SHM in Hoorn had de beschikking over 1 rijtuig. In 1983 is het rijtuig gesloopt.

C 7809

In 1977 koopt de SHM het rijtuig 29-40 111. Het doet in Hoorn dienst als verblijfswagen. Vanwege de slechte staat van het rijtuig wordt het rijtuig in 1983 gesloopt.

• Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM)

De VSM in Beekbergen heeft de beschikking over in totaal 4 rijtuigen.

AB 7704

In 1994 komt de VSM in het bezit van dit rijtuig. Het rijtuig is compleet, maar gedemonteerd. In afwachting van restauratie staat het rijtuig onder een zeil

AB 7705

In september 1975 wordt het rijtuig 18-40 105 verkocht aan de VSM. Het wordt hier omgebouwd tot woning annex kantoor op het emplacement van Beekbergen.

In de zomer van 2011 is het rijtuig aan een zijde geschilderd. Het heeft hierbij zijn turquoise kleur terug gekregen. Het is ingericht als expositieruimte voor de plannen om een stam Bolkoprijtuigen + Plan D + Plan K op de baan te krijgen.

C 7838

Na zijn afvoer is het rijtuig verkocht aan een kinderboerderij in Vlaardingen. Op 4 februari 2005 is het rijtuig bij de VSM terecht gekomen. Het werd naar de werkplaats in Apeldoorn overgebracht en op nooddraaistellen geplaatst.

RD 7658

In 1995 komt het rijtuig bij de VSM, nadat in januari 1995 de laatste ritten zijn verreden met de locomotieven serie 6400.

Afleverdata

Rijtuigen Plan D AB 7701 tot en met AB 7720

Nummer	Aflevering	In dienst	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	Ter zijde	Sloop(rit)
AB 7701	12 oktober 1950						21 november 1972	12 januari 1973	november 1977
AB 7702	12 oktober 1950						20 juni 1972	28 juli 1972	november 1977	april 1984
AB 7703	12 oktober 1950								november 1977	1981
AB 7704	12 oktober 1950						22 mei 1973	19 juli 1973	september 1978	n.v.t. (VSM)
AB 7705	1950							7 april 1971	september 1975	n.v.t. (VSM)
AB 7706	1950								juni 1974
AB 7707	1950								juni 1974
AB 7708	1950						22 januari 1973	26 februari 1973	mei 1979
AB 7709	1950								september 1978	n.v.t. (NSM)
AB 7710	1950								november 1977
AB 7711	1951								september 1978	1981
AB 7712	1951						7 augustus 1972		september 1977
AB 7713	1951								juni 1974
AB 7714	1951								februari 1976
AB 7715	1951								februari 1976
AB 7716	1951						22 februari 1971	27 april 1971	september 1977
AB 7717	1951								juni 1974
AB 7718	1951						20 augustus 1973	28 september 1973	september 1978	1981
AB 7719	1951								juni 1974
AB 7720	1951								juni 1974

Rijtuigen Plan D C 7801 tot en met C 7840

Nummer	Aflevering	In dienst	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	Ter zijde	Sloop(rit)
C 7801	1951						13 januari 1971		november 1975
C 7802	1951						18 januari 1972	1 maart 1972	november 1975
C 7803	1951						23 februari 1971	31 maart 1971	november 1975
C 7804	1951								november 1975
C 7805	1951								november 1975
C 7806	1951						10 juni 1971	30 juli 1971	november 1975
C 7807	1951								november 1975
C 7808	1951						14 juni 1971	16 juli 1971	december 1976
C 7809	1951						19 januari 1971	19 maart 1971	september 1977	1983
C 7810	1951								december 1976
C 7811	1951								september 1977
C 7812	1951								juni 1974
C 7813	1951								juni 1976
C 7814	1951						22 februari 1972	10 mei 1972	juni 1976
C 7815	1951						23 augustus 1972		november 1977
C 7816	1951						3 mei 1972	30 juni 1972	juni 1976
C 7817	1951								december 1976
C 7818	1951						1 augustus 1972		december 1976
C 7819	1951						13 oktober 1972	16 november 1972	november 1977
C 7820	1951						2 juni 1972	21 juli 1972	november 1977
C 7821	1951								juni 1976
C 7822	1951						8 maart 1972	28 april 1972	november 1977
C 7823	1951							28 april 1971	september 1977
C 7824	1951						21 november 1972	5 januari 1973	november 1977
C 7825	1951						2 januari 1973	6 februari 1973	juni 1978
C 7826	1951						12 oktober 1973	13 november 1973	september 1978	1981
C 7827	1951						19 februari 1973	9 april 1973	juni 1978
C 7828	1951						19 maart 1973	15 mei 1973	juni 1978
C 7829	1951						10 april 1973	5 juni 1973	september 1978	4 juli 1985
C 7830	1951								december 1976
C 7831	1951						17 juli 1973	18 september 1973	september 1978	1980
C 7832	1951						23 augustus 1973	23 oktober 1973	juni 1978
C 7833	1951								juni 1974
C 7834	1951								december 1976
C 7835	1951								1 maart 1971	mei 1971
C 7836	1951						7 december 1971	19 januari 1972	november 1977
C 7837	1951						12 november 1973		september 1978	1981
C 7838	1951								juni 1974	n.v.t. (VSM)
C 7839	1951						19 mei 1971	21 juli 1971	september 1977
C 7840	1951						7 november 1972	19 december 1972	november 1977

Rijtuigen Plan D RD 7651 tot en met RD 7660

Nummer	Aflevering	In dienst	In revisie R2	Uit revisie R2	In revisie R3	Uit revisie R3	In revisie R4	Uit revisie R4	In revisie R5	Uit revisie R5	In revisie (R5/Ombouw WRDk)	Uit revisie (R5/Ombouw WRDk)	In revisie R7	Uit revisie R7	In revisie (TUR)	Uit revisie (TUR)	Ter zijde	Sloop(rit)
RD 7651	9 januari 1951							juni 1967	n.v.t.	n.v.t.	31 augustus 1972	WRDk 61 84 87-38 101-3
RD 7652	9 januari 1951							maart 1967	26 februari 1971	29 april 1971	1 oktober 1973	april 1974		september 1979		mei 1983	5 april 1987	juni 1988
RD 7653	9 januari 1951							maart 1967	29 juni 1971	10 augustus 1971		mei 1974		november 1979		oktober 1983	5 april 1987	juli 1988
RD 7654	26 januari 1951							december 1967	n.v.t.	n.v.t.	8 juni 1973	november 1973		augustus 1979		april 1983	5 april 1987	april 1988
RD 7655	7 februari 1951							maart 1968	24 juni 1971	7 oktober 1971	n.v.t.	n.v.t.		april 1975	n.v.t.	n.v.t.	augustus 1980
RD 7656	7 februari 1951							maart 1967	n.v.t.	n.v.t.	24 juli 1973	december 1973		januari 1980		juli 1983	25 januari 1987	juli 1988
RD 7657	7 februari 1951							april 1966		februari 1971	13 augustus 1973	februari 1974		april 1980		februari 1984	1 december 1986	juni 1988
RD 7658	7 februari 1951							juni 1967	15 januari 1971	24 februari 1971	12 september 1973	maart 1974		april 1980		april 1984	5 april 1987	n.v.t. (VSM)
RD 7659	7 februari 1951							december 1968	10 augustus 1973	21 september 1973	n.v.t.	n.v.t.		mei 1976	n.v.t.	n.v.t.	6 juli 1981	n.v.t. (NSM)
RD 7660	7 februari 1951							juli 1968	n.v.t.	n.v.t.	8 juni 1973	november 1974		juni 1980		april 1984	5 april 1987	10 juni 1988

Rijtuigen Plan D WRDk 61 84 87-38 101-3 tot en met WRDk 61 84 87-38 108-8

Nummer	Aflevering	In dienst	In revisie R7	Uit revisie R7	In revisie (TUR)	Uit revisie (TUR)	Ter zijde	Sloop(rit)
WRDk 61 84 87-38 101-3		mei 1973		juni 1979		december 1982	5 april 1987	april 1988