Sneek

Sneek is een van de stations in de gelijknamige plaats in de provincie Friesland. Het is tevens het grootste station van deze plaats. De verkorting van het station is Sk.

Geschiedenis

Met de aanleg van de lokaalspoorweg tussen Leeuwarden en Stavoren, krijgt Sneek een station. Op 188 is de aanbesteding voor de bouw uitgeschreven, welke gewonnen werd door aannemer B.H. Trooster uit Zwolle. Deze bouwde het station naar een ontwerp van M.A. van Wadenoijen. Het stationsgebouw staat aan de zuidoostzijde van de spoorlijn. Het station was van het type Standaardtype Sneek en bestaat uit centraal, vierkant deel met twee verdiepingen. Aan weerszijden zijn twee rechthoekige vleugels gebouwd. Het gebouw is opgetrokken uit bruine bakstenen, waarbij de decoratieve gevelbanden wit zijn gepleisterd. Het middendeel is voorzien van een gebroken schilddak met vier schoorstenen. Aan de straatzijde is een dakkapel met zadeldak en klok geplaatst. Aan de spoorzijde is een dakkapel met ramen geplaatst. De beide vleugels zijn voorzien van twee schilddaken. Over de gehele lengte aan de spoorzijde en aan de oostzijde van het gebouw is een overkapping gebouwd in de stijl van Art Nouveau. De overkapping wordt ondersteund door Korinthische zuilen van gietijzer. De begane grond bestaat uit de ingang van het stationsgebouw, een hal voor de loketten en een wachtruimte.

Op 16 juni 1883 wordt het station in gebruik genomen, samen met de opening van de spoorlijn. Als gevolg van het faillissement van de aannemer kan het stationsgebouw niet officieel geopend worden. De bouw van het stationsgebouw wordt opgepakt door aannemer uit . Bijna een jaar later, op 20 mei 1884, wordt het station officieel in gebruik genomen zonder feestelijk vertoon.

In wordt de restauratie van het station gesloten. Het bestuur van Het Nationaal Modelspoor Museum wil graag het museum in het stationsgebouw onderbrengen, zodat de kelder bij de bibliotheek verlaten kan worden. Het gebouw wordt in 2004 gerestaureerd en aan de buitenzijde zo veel als mogelijk in oude staat terug gebracht. Op 29 januari 2005 is het museum officieel geopend door de toenmalige commissaris van de Koningin van Friesland Ed Nijpels. Op 21 februari 2000 wordt het stationsgebouw een Rijksmonument.

Voor de beveiliging beschikte het station over in totaal 2 seinhuizen, waarmee de beveiliging in de richting van Mantgum volgens blokstelsel A wordt bediend. In de richting van Workum is het blokstelsel C in gebruik.

De klassieke beveiliging komt per 29 oktober 1972 te vervallen tussen Leeuwarden en Stavoren als gevolg van het in dienst stellen van de Ter Plaatse Bediende Relaisbeveiliging (TBRP).

Per 26 juni 2016 is de Ter Plaatse Bediende Relaisbeveiliging (TBRP) vervangen door Vereenvoudigde Centrale Verkeersleiding (VCVL). Hiermee is het station geschikt om op elk spoor treinen te laten stoppen en te keren.

• Post T

Post T is gelegen in het stationsgebouw. De post is voorzien van een HSM handelinrichting. Vanuit deze post worden alle centraal bediende wissels voor het treinverkeer en het emplacement bediend. Op post T vindt ook de vensterwisseling van de blokstelsels en de vensters van de spooraansluitingen plaats. Het is mogelijk om vanuit Workum aan te komen op bezet spoor. Bij het inrijsein B^v1 gaat een gele lamp branden als Post T toestemming gaf om op bezet spoor binnen te komen. In Post T werden de sleutels bewaard voor de aansluitingen van Bozum, Oudega en IJlst. Er kon geen treinverkeer plaats vinden tussen Sneek en Workum en Sneek en Mantgum als de aansluitingen van IJlst en Bozum werden bediend. Post T komt per 29 oktober 1972 te vervallen.

• Post I

Post I is gelegen aan de noordoostzijde van het station ter hoogte van de overweg met de Bolswarderweg bij kilometerpunt , . Het is gebouwd in naar een ontwerp van . Het gebouw bestaat uit een verdieping en is opgetrokken uit bakstenen onderzijde, met daarop een houten ombouw met grote ramen. Het platte dak is voorzien van bitumen. De post is voorzien van een HSM handelinrichting. Vanuit deze post wordt het inrijsein A^5,6, A¹ en A² en de overwegen in de Bolswarderweg en Bloemstraat. Daarnaast is de vergrendeling van de brug over de Franekervaart ondergebracht bij Post I. Het grendel kan bediend worden door een handel op de handelinrichting. Vanuit Post T komt een groen venster als de brug ontgrendeld kan worden. Post I komt per 29 oktober 1972 te vervallen.

• Post II

Post I is gelegen aan de zuidoostzijde van het station ter hoogte van de overweg met de Bolswarderweg bij kilometerpunt , . Het is gebouwd in naar een ontwerp van . Het gebouw bestaat uit een verdieping en is opgetrokken uit bakstenen onderzijde, met daarop een houten ombouw met grote ramen. Het platte dak is voorzien van bitumen. De post is voorzien van een HSM handelinrichting. Vanuit deze post wordt het inrijsein bediend en de wissels naar de laad- en losweg. Omdat deze sporen steeds minder werd gebruikt, is de post in 19 gesloopt. Om de wissels 37 en 38 toch te kunnen bedienen, is een blokkast geplaatst bij de wissels. De blokkast is voorzien van sleutels voor de wissels. Post T gaf toestemming om de wissels te kunnen bedienen. Bij een groen venster kan de sleutel worden uitgenomen en het wissel worden ontgrendeld. Na het bedienen van de laad- en losweg en het terugleggen en vergrendelen van de wissels in de normale stand, kan de sleutel teruggeplaatst worden in de blokkast en het venster worden teruggegeven aan Post T. Als dit is gebeurd, is er weer treinverkeer mogelijk van en naar Workum. De blokkast komt per 29 oktober 1972 te vervallen.

Laad- en losplaats

Het station kende ook goederenverkeer. De wagons werden naar onder andere naar Bolsward via de tramlijn gebracht. Ook konvooien naar Bozum, IJlst en Oudega vertrekken vanaf hier. De rangeerdienst hield in dat de goederenwagons over de juiste sporen werd verdeeld en het in elkaar zetten van de afvoertrein naar Leeuwarden. De goederen die hier verdeeld werden, waren kolen, kunstmest, olie en materialen voor de landbouw. Deze konden ook via de spoorweghaven worden afgevoerd. De haven was voorzien van een kraan om zo goederen te kunnen overslaan van schip op trein en omgekeerd.

Op 28 september 1970 wordt de laad- en losplaats van het station gesloten. Hiermee kwam de stationering van een locomotor te vervallen. In oktober 1970 werd de 249 als laatste achter een locomotief serie 2200 naar Leeuwarden overgebracht. Tot mei 1983 reed sporadisch nog een goederentrein vanuit Leeuwarden naar Sneek.

NTM

Vanuit Sneek werd in 1921 begonnen met de aanleg van een aansluiting op het NTM (Nederlandsche Tramweg Maatschappij) netwerk. Deze aansluiting loopt in oostelijke richting langs de Bolswarderweg. De tramlijn uit Joure naar Bolsward loopt achter het depot langs. Ten noorden van het depot is het emplacement van de NTM. Vanwege de lichte bouw van de tramlijn, moest deze eerst verzwaard worden om goederenmaterieel van de spoorwegen over de tramlijn te kunnen vervoeren. De aansluiting tussen beide netten wordt vanaf januari 1925 gereden door stoomtrams van Henschel. Vanwege verschillen in het stoot- en trekwerk wordt gebruik gemaakt van koppelwagens op de tramlijn. De melkfabrieken van Bolsward en Sneek waren grote verladers. Er worden zuivel, kolen, kunstmest en landbouwproducten vervoerd. Vanaf oktober 1947 neemt de NS de tramlijn over van de NTM en voert de goederendienst uit met locomotoren serie 200. De aansluiting uit 1921 is tevens vervangen door een directere aansluiting vanaf het emplacement als gevolg van de sluiting van het NTM station. Per 1 oktober 1949 gaat de tramlijn in eigendom weer terug naar de NTM en voert de NS de goederendienst uit in opdracht van de NTM met personeel van de NTM. Op 23 december 1960 krijgt de NS de tramlijn wederom weer in eigendom. De frequentie van het aantal goederentrams is gedaald tot één rit per dag. De tramlijn wordt in 1968 gesloten, omdat de NS de kosten voor vernieuwing van de lijn te hoog vindt. Op 28 juni 1968 rijdt de laatste tram uit Bolsward naar Sneek.

Locomotievendepot

Station Sneek kende een locomotievenloods. Op 188 is de aanbesteding voor de bouw uitgeschreven, welke gewonnen werd door aannemer uit . Deze bouwde de loods naar een ontwerp van . De locomotievenloods is aan de noordoostzijde van het emplacement gebouwd. Deze is in 1883 in gebruik genomen door de SS. Dit is een polygonale loods met 6 standen en 5 sporen. De zesde stand is ingericht als werkplaats en dienstlokalen. Dit was de enige halfronde loods in de provincie Friesland. De loods is opgetrokken uit steen en heeft een zadeldak. De loods heeft een lengte van meter, een breedte van meter en het hoogste punt is op meter. Om het dak te ondersteunen zijn er Polonceau-spanten, een kapspant opgebouwd uit twee onderspannen driehoekige liggers, verbonden door een trekstaaf. De loods is te bereiken met een draaischijf die een middellijn heeft van 13,5 meter. De bediening van de draaischijf geschiedt handmatig. Een hoog, langwerpig, achthoekig stenen reservoirgebouw en een brandstoffenloods behoorde ook tot het depot. Tussen het emplacement en de draaischijf is een kolenpark. In maart 1937 werd een loods van golfplaten naast de locomotiefloods gebouwd om hierin de locomotoren van de serie 200 te kunnen stallen. Om de loods te kunnen bereiken, moest de locomotor gebruik maken van de draaischijf.

Op mei 1921 wordt het depot opgeheven. Er zijn tot dat moment nog slechts diensten gesteld vanuit het depot. Na de sluiting is de loods aan diverse bedrijven verhuurd geweest. In 1976 werd de loods uiteindelijk gesloopt.

Mutaties

Locomlopen

In het depot zijn tussen 1883 en 1921 de volgende series stoomlocomotieven in het depot gehuisvest:

• HIJSM serie 1 - 15
• HIJSM serie 43 - 60, 63 - 70 (NS 800);
• HIJSM serie 74 - 82, 89 - 98, 116 - 125 (NS 1000)

Spoorlijnen

Het station is gelegen aan de spoorlijn Leeuwarden - Stavoren ter hoogte van kilometerpunt 21,709.

Dienstregeling

Tussen 1927 en 1934 rijdt de NTM met trams tussen Bolsward en Leeuwarden, waarbij tussen Sneek en Leeuwarden gebruik wordt gemaakt van de spoorlijn tussen deze steden.

Met het ingaan van de dienstregeling 1999/2000 op mei 1999 wordt de exploitatie tussen Leeuwarden en Sneek/Stavoren over genomen door NoordNed.

Stoppende treinen

In de huidige dienstregeling (2025) stoppen de volgende treinseries te Sneek:

Treinserienummer	Beginpunt	Eindpunt	Materieel
37000	Leeuwarden	Sneek	Wink
37100	Leeuwarden	Stavoren	Wink
38000	Leeuwarden	Sneek	D-GTW (Arriva)/WINK

Passerende treinen

In de huidige dienstregeling (2025) stoppen alle treinen in Sneek.

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten Zo reed de tram door Bolsward - J. Rijksen - Maandblad: Op de Rails, 92e jaargang - november 2024 Blz: 552-557 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321 Locomotiefloodsen en tractieterreinen in Nederland 1839 - 1958 - H. Waldorp, J.G.C. van der Meene - Uitgeverij Schuyt & Co, 1992 ISBN 90-6097-323-2