SM'90
Voor de vervanging van de treinstellen type Plan T / Plan V werden 9 treinstellen besteld die dienden als prototype voor een grote order nieuw stoptrein materieel. De treinstellen krijgen de bijnaam Railhopper.
Inhoud
Geschiedenis
Op 20 januari 1993 werd het eerste stel SM'90 door diesellocomotief 2330 als trein 82140 naar Zwolle overgebracht. Het was de eerste van een serie van negen stellen: de El2 2101 t/m 2109. SM'90 was de beoogde opvolger van plan V als nieuw StoptreinMaterieel. De bijnaam voor SM'90 werd Railhopper, bedacht door een NS'er.
Technische gegevens
De treinstellen hebben een lengte van 52,34 meter, een hoogte van meter en een breedte van 3,20 meter. De treinstellen hebben een gewicht van 98,5 ton. Het treinstel is voorzien van vier tractie motoren van type . Elke motor heeft een vermogen van 278 kW (379 pk). Het treinstel heeft een totaal vermogen van 1.112 kW (1.515 pk). Deze motoren zijn opgehangen volgens de
Het treinstel is ontworpen voor een snelheid van 160 kilometer per uur. De normale dienstsnelheid is begrensd op 140 kilometer per uur. Onder het k rijtuig zijn de twee compressoren opgenomen. Deze kan liter lucht per minuut leveren. Deze lucht wordt gebruikt voor de diverse elektro-pneumatische apparatuur. Voor het leveren van stroom voor de stuurstroom en verlichting, is onder het rijtuig een motorgenerator opgenomen van , type. Deze zet de 1.500 Volt bovenleidingspanning om in Volt spanning voor de stuurstroom en Volt voor de verlichting. De motorgenerator levert een vermogen van kW. Onder het k rijtuig bevinden zich de
Het ABk rijtuig is voorzien van een stroomafnemer, type van . Om te voorkomen dat er een te hoge stroom door het treinstel komt te lopen, is er op het balkon van het ABk rijtuig een snelschakelaar geplaatst. Een treinstel is van een aantal beveiligingen voorzien.
De automatische Scharfenberg koppeling van het treinstel hangt op een hoogte van 107 centimer boven de spoorstaaf. De koppeling is aan de bovenzijde voorzien van een stuurstroomkoppeldoos. In deze koppeldoos zijn verende pencontacten verwerkt die zorg dragen voor de overdracht van opdrachten tussen gekoppelde treinstellen. Een automatisch wegklapbare kap zorgt voor de bescherming van de contacten. Deze kap kan vergrendeld worden als er gekoppeld wordt met ander materieel om een treinstel te slepen. Onderling zijn de treinstellen kort gekoppeld, welke alleen in werkplaatsen los gemaakt kan worden.
Ze bestonden uit een Bk (code 410.000) en een ABk (code 411.000). Een aantal stellen kreeg bij wijze van proef een 3+2 zitplaatsopstelling in de tweede klas. De stellen 2105 t/m 2109 werden daarmee uitgerust. Het stel werd daardoor breder (3,20 m), waarmee het een buitenprofielstatus verwierf. De gevolgen hiervan waren o.a. dat de stellen elkaar op de vrije baan niet mochten tegenkomen en een kruiswissel tussen perrons niet in afbuigende stand mochten nemen.
Het materieel werd als eerste van het materieel park van de NS voorzien van een data netwerk door middel van boordcomputers.
De treinstellen werden gebouwd door Talbot in Aken.
Uitvoering
Stel 2103 werd, t.b.v. bezichtiging door HGB-personeel, via Utrecht naar Zwolle overgebracht. De Buiten Profiel status maakte het noodzakelijk te passen en meten of alle perrons te Utrecht wel geschikt waren. Hiertoe werd het transport aan perron te Boxtel aan de kant gezet en werd beslist dat het transport niet op spoor 4 mocht binnenkomen. Verbazing alom toen dit toch gebeurde...
Inzet
De eerste proefritjes met SM'90 werden begin juli 1993 met de 2101 gehouden op het emplacement te Zwolle. Op 26 juli 1993 werd de eerste proefrit op de hoofdbaan gehouden: de 2101 maakte een slag Zwolle-Meppel v.v.. De 2104 stond van 26 augustus t/m 7 september 1993 ter bezichtiging in het Spoorwegmuseum opgesteld. In november 1993 begon een instructieprogramma voor machinisten van standplaats Zwolle, dat duurde tot eind januari 1994. Op 19 januari 1994 neemt de minister van Verkeer en Waterstaat, Hanja Maij-Weggen, de eerste trein officieel in gebruik. Op 24 januari 1994 rijdt SM'90 voor het eerst de gehele dienst op de lijn Zwolle - Emmen. Er waren zes diensten gesteld in de omloop ZT. Zij beginnen steeds in Zwolle. Op maandag tot en met vrijdag rijden de treinen 3824 en 8011 met drie gekoppelde stellen. Op zondag rijdt trein 8043 ook met drie treinstellen. Tijdens dit proefbedrijf werd in de eerste maanden door reizigers en personeel geklaagd over een in het interieur hoorbare fluittoon. Een 'drietonige' spoel, later ook in IRM1 toegepast, was de boosdoener. Tijdens de winter 1993/1994 bleken er problemen met de verwarming te zijn, waardoor de Railhoppers tot eind februari 1994 aan de kant stonden. Op 22 maart 1994 werd de 2101 naar Venlo gesleept t.b.v. overbrenging naar Wenen voor een bezoek aan de Klimakammer, waarvandaan het op 10 mei terugkeerde. Na een onderbreking van het proefbedrijf in april 1994 wegens problemen met transformatoren, was het al weer snel afgelopen. Nadat begin mei 1994 een stel tussen Coevorden en Gramsbergen strandde, werden ze helemaal uit de dienst gehaald en mocht de reizigers tussen Zwolle en Emmen weer 'ouderwets' van mat. '54 genieten. Men startte met een technisch proefbedrijf zonder reizigers tussen Zwolle en Leeuwarden en incidenteel een slagje Zwollle - Groningen in de serie 8100 (anno nu: 9100). Vanaf het najaar 1994 reden enkele gekoppelde stellen tussen Zwolle en Emmen. Voor deze ritten werd gebruik gemaakt van een beperkte groep machinisten. Tevens werden in deze periode wijzigingen aan de treinstellen uitgevoerd, zodat deze bedrijfszekerder gemaakt werden. Het proefbedrijf ging onverminderd door.
In de dienstregeling 1994/1995, welke in gaat op 29 mei 1994, zal er voor het eerst een volledige omloop voor de treinstellen worden gemaakt in de series 3800 en 8000. Dit zijn de stop- en sneltreinen Zwolle - Emmen.
In de dienstregeling 1995/1996
In de dienstregeling 1996/1997
In de dienstregeling 1997/1998
In de dienstregeling 1998/1999
In de dienstregeling 1999/2000
In de dienstregeling 2000/2001
In de dienstregeling 2001/2002
In de dienstregeling 2003, die begint op 15 december 2002, In het voorjaar van 2003 staan alle treinstellen aan de kant als gevolg van scheurtjes in de assen. De assen moeten hierop vervangen worden. Doordat de vervanging op zicht laat wachten, springt Plan V bij in de series 3800 en 8000.
In de dienstregeling 2004, welke op 15 december 2003 begint,
In de dienstregeling 2005, welke op 12 december 2004 begint,
Onderhoud
De treinstellen krijgen hun onderhoud in de lijnwerkplaats van Zwolle. Het herstellen van botsschade en revisie vinden plaats in de hoofdwerkplaats van Haarlem.
Inzet per diensregeling jaar
De inzet per dienstregeling jaar en eventuele bijzonderheden.
- 1994: 3800, 8000
- 1995: 3800, 8000
- 1996: 3800, 8000
- 1997: 3800, 8000
- 1998: 3800, 8000
- 1999: 3800, 8000
- 2000: 3800, 8000
- 2001: 3800, 8000
- 2002: 3800, 8000
- 2003: 3800, 8000
- 2004: 3800, 8000
- 2005: 3800, 8000
Revisie
In 2006 zouden de stellen toe zijn aan hun midlife revisie. Dit werd hen echter niet gegund en werden derhalve aan de kant gezet.
Bijzondere uitvoeringen
Wijzigingen
Cabine airco
In 1998 werd begonnen om de treinstellen te voorzien cabine airconditioning. Dit vond plaats in de Hoofdwerkplaats Haarlem. Op 1 september 1998 arriveerde de El2 2108 in Haarlem, maar vanwege een gebrek aan onderdelen is het treinstel teruggestuurd naar Zwolle. Op 7 oktober 1998 arriveerde het treinstel nogmaals in Haarlem voor inbouw van de airco.
| Nummer | Ombouw in | Ombouw uit |
|---|---|---|
| 2101 | 23 maart 1998 | 7 mei 1998 |
| 2102 | 29 juni 1998 | 7 juli 1998 |
| 2103 | 19 augustus 1998 | 1 september 1998 |
| 2104 | 7 mei 1998 | 20 mei 1998 |
| 2105 | 2 juni 1998 | 10 juni 1998 |
| 2106 | 15 juni 1998 | 22 juni 1997 |
| 2107 | 4 augustus 1998 | 19 augustus 1998 |
| 2108 | 7 oktober 1998 | 20 oktober 1998 |
| 2109 | 9 juli 1998 | 3 augustus 1998 |
Vernummeringen
Schadegevallen
- Op september 2001 loopt treinstel 2106 schade op aan het Bk rijtuig. Op 1 oktober 2001 wordt het treinstel binnengenomen in de werkplaats van Haarlem. Op 26 maart 2002 wordt het treinstel weer naar Zwolle gesleept door de ICM-IV 4209 + ICM-III 4082. Het treinstel is niet in herstelling genomen. In Zwolle zal een bakwisseling plaats gaan vinden met treinstel 2108.
- Op 200 loopt het treinstel 2108 schade op aan het ABk rijtuig. In april 2002 vindt een bakwisseling plaats met treinstel 2106. De beschadigde rijtuigbakken zijn als 2108 op 24 juni 2002 naar Haarlem gesleept. Op 23 januari 2003 is het treinstel terug naar Zwolle gesleept.
Bakwisselingen
- Door schade aan de Bk 2106 en ABk 2108 heeft in april 2002 een bakwisseling plaatsgevonden. De beschadigde bakken werden samengevoegd tot treinstel 2108. Treinstel 2106 is op 11 april 2002 in dienst gekomen met de ABk 2106 + Bk 2108.
| Nummer | ABk | Bk | Datum bakwisseling | Reden voor wisseling |
|---|---|---|---|---|
| 2106 | ABk 2106 | Bk 2108 | 11 april 2002 | Botsschade Bk 2106 |
| 2108 | ABk 2108 | Bk 2106 | 11 april 2002 | Botsschade ABk 2108 |
Afvoer
De gehele serie werd aan het eind van dienstregeling 2005 op 10 december 2005 buiten dienst gesteld. Ze werden in Zwolle verzameld en in groepjes van 3 treinstellen werden de stellen overgebracht van Zwolle naar Onnen. Op 11 december 2005 strandde de combinatie te Herfte aansluiting en kwamen terug naar Zwolle in verband met een defect aan de . Op gingen de stellen als nog naar Onnen.
Op 18 oktober 2006 werd treinstel 2109 gebruikt voor een rampenoefening op Utrecht Centraal. Hierbij werd het stel inwendig en uitwendig bewerkt, waarbij forse schade ontstond. Na afloop van de oefening werd het treinstel naar Amersfoort Vlasakkers overgebracht. Op 14 februari 2007 werd het stel vanuit Amersfoort naar Zwolle overgebracht voor verdere onttakeling.
Sloop
Op 16 januari 2007 werden de 2102 en 2103 vanuit Onnen naar Zwolle gesleept. Op Zwolle Katwolde werden de treinstellen gescheidden en van de apparatuur onder de bakken ontdaan. Op diepladers maakten zij hun laatste reis naar sloperij Houben in Hasselt. Op 17 januari volgde de 2107 en op 18 januari de 2108. De treinstellen waren nauwelijks ontdaan van hun interieur, welke eventueel hergebruikt zou kunnen worden in Plan T of DM'90. Ook de ATB kasten en de programmable logic controllers waren niet verwijderd uit de treinstellen. Deze konden nogmaals gebruikt kunnen worden in ander materieel. Het enige dat gedemonteerd was, was de cabine inrichting.
Op 15 februari 2007 volgde de tweede tranch treinstellen. De 2101 en 2105 werden overgebracht vanuit Onnen naar Zwolle en uiteindelijk Hasselt. Op 16 februari volgden de 2104 en 2106 achter de 6443 dezelfde weg. Deze stellen waren in Onnen beter onttakeld dan de eerste vier treinstellen.
Museummaterieel
Het enige dat bewaard is gebleven van SM'90 is de kop van de Bk 2106 (ex Bk 2108). Deze ligt veilig opgeborgen in de museumloods te Blerick en was in eerste instantie bewaard voor de tentoonstelling Hoogspanning, die van 28 juni t/m 31 augustus 2008 in het Spoorwegmuseum te zien was.
Afleverdata
| Nummer | Afleverdatum | In dienst | Ter zijde | Sloop(rit) |
|---|---|---|---|---|
| 2101 | 20 januari 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 15 februari 2007 |
| 2102 | 16 maart 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 16 januari 2007 |
| 2103 | 27 april 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 16 januari 2007 |
| 2104 | 27 mei 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 16 februari 2007 |
| 2105 | 28 juni 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 15 februari 2007 |
| 2106 | 29 juli 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 16 februari 2007 |
| 2107 | 24 augustus 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 17 januari 2007 |
| 2108 | 16 september 1993 | 13 Oktober 1994 | 10 december 2005 | 18 januari 2007 |
| 2109 | 9 november 1993 | 23 januari 1994 | 10 december 2005 | 19 februari 2007 |
