Hoek van Holland

Hoek van Holland was een van de stations in Hoek van Holland. De verkorting van het station was Hld.

Geschiedenis

Met de aanleg van de spoorweg tussen Schiedam Centrum en Hoek van Holland, krijgt Hoek van Holland een station bij de haven. Het stationsgebouw is aan de zijde van Nieuwe Waterweg voorzien van een goederen en visitatieloods. Rondom het emplacement en stationsgebouw zijn omstreeks 1895 dienstwoningen gebouwd voor het personeel dat Hoek van Holland als standplaats kreeg. In 1925 wordt een tweede perron aangelegd. Dit perron ligt aan de sporen naar Hoek van Holland Eindpunt. In 1927 is dit perron voorzien van de overkapping die tot die tijd aanwezig was op het overslagperron van station Eindhoven. In 1935 wordt het station voorzien van bovenleiding als gevolg van de elektrificatie van de spoorlijn Rotterdam - Hoek van Holland. Het gevolg van deze elektrificatie is dat het locomotievendepot per 15 mei 1935 wordt opgeheven. Het stationsgebouw wordt tegelijkertijd voorzien van een nieuwe douaneloods. In 1955 wordt aan het westelijke einde van het tweede perron uit 1927 een nieuw perron aangelegd. Dit ligt in de boog naar Hoek van Holland Strand en eindigt bij de overweg in de Harwichweg. Hiermee wordt een scheiding gemaakt tussen internationale en nationale reizigers. Het noordelijke perron krijgt een houten haltegebouw aan de westelijk zijde. In 1950 wordt een nieuw station in gebruik genomen, zodat er meer ruimte ontstaat voor de douane en reizigers naar Engeland. In 1969 wordt het haltegebouw aan de westelijke zijde vervangen door een nieuw gebouw, dat ontworpen is door architect M.W. Markenhof. Dit haltegebouw wordt op het zuidelijke perron gebouwd. Dit gebouw kreeg als naam Hoek van Holland Dorp. In het voorjaar van 1990 is dit gebouw vervangen door een nieuw stationsgebouw. Op 4 april 1990 vond de officiële opening plaats, terwijl het gebouw al op 1 april 1990 in gebruik werd genomen. Sinds is in dit gebouw de Hoekse Vishandel gevestigd. De perronkappen van het eerste en tweede perron zijn in de jaren '90 ingekort. In 20 zijn de perronoverkappingen nog een keer ingekort.

Rond 195 heeft het emplacement vier perrons met 6 perronsporen. Aan het eerste perron grenzen de sporen V en IV, waar de internationale treinen aan worden behandeld. Het tweede perron heeft de sporen III en II, welke eveneens in gebruik zijn voor internationale treinen. Spoor I leidt naar het derde perron en eindigt in Hoek van Holland Strand als spoor XXX. Het vierde perron is te bereiken via spoor XII en eindigt als spoor XXXI in Hoek van Holland Strand. Deze laatste sporen zijn in gebruik door de stoptrein van en naar Rotterdam. Na de overweg in de Stationsweg ligt wissel 105, dat toegang geeft tot spoor 32. Dit is het aansluitspoor dat tot 1962 werd gebruikt voor de aanvoer van zandtreinen om de zeewering van Delfland te versterken. In het verlengde van spoor I loopt parallel aan spoor II het opstelspoor 22, waarin wissel 87 is opgenomen voor kopspoor 21. Ten noorden van spoor XII loopt omloopspoor 10. Ten zuiden van spoor V liggen de opstelsporen 6, 7 en 8. Ten oosten van de sporen IV, V, 6, 7 en 8 liggen de opstelsporen 13 tot en met 17. Spoor 14 is door middel van de wissels 5b en 7 te bereiken vanaf spoor V. Via de wissels 5b en 3b is spoor 13 te bereiken vanaf spoor V. Vanaf de sporen 13 en 14 zijn de sporen 15 tot en met 17 te bereiken met de wissels 41, 43, 45 en 47.

Voor het rangeerwerk met de internationale treinen is een locomotief van de serie 600 aanwezig. Deze zorgt er voor dat de aangekomen treinen worden weggerangeerd naar een verzorgingsspoor. Na het extern en intern reinigen van de trein wordt door de rangeerlocomotief de trein teruggezet langs een perron, zodat deze klaar is voor vertrek.

Voor de beveiliging beschikte het station over in totaal seinhuizen, waarmee de beveiliging volgens blokstelsel III wordt bediend. Uit de richting Maassluis staat ter hoogte van kilometerpunt voorseinplaal A^v, welke wordt voorafgegaan door een baak. Voorseinpaal A^v geeft informatie over het afstandssein A^1-5,12, dat 500 meter verder staat. Dit is een enkelvoudig sein. De perronsporen I, II, III, IV, V en XII zijn ieder voorzien van een uitrijseinpaal, genummerd B¹, B², B³, B⁴, B⁵ en B¹² en gelden voor treinen naar Maassluis. Deze staan ter hoogte van het einde van de perrons. De opstelsporen 6, 7 en 8 zijn beveiligd met sein B^6-8. De sporen 13 tot en met 17 liggen in onbeveiligd gebied. Zij zijn onder andere voorzien van ontspoortongen en stopontspoorblokken. Spoor 23 heeft wordt in de richting van het station beveiligd door sein rangeerseinpaal U²³. Voorbij het vierde perron staan de seinen hoofdsein D¹² naar Hoek van Holland Strand en rangeerseinpaal X¹². Ter hoogte van kilometerpunt staat het hoofdsein E^30,31 voor de sporen van Hoek van Holland Strand. Om Hoek van Holland Strand uit te rijden, is spoor XXX voorzien van uitrijsein F³⁰ en spoor XXXI van uitrijsein F³¹. Om Hoek van Holland binnen te mogen rijden, staat ter hoogte van kilometerpunt inrijsein C¹. Treinen die vanaf de aansluiting van het Hoogheemraadschap Delfland afkomen, passeren rangeerseinpaal Y³². Op 27 september 1964 is de beveiliging vervangen door de CVL (Centrale VerkeersLeiding), welke vanuit Rotterdam wordt bediend. Hiermee kwam een eind aan de twee seinhuizen.

• Post T

Post T is gelegen in een aanbouw van het stationsgebouw en werd gebouwd in 1892 naar een ontwerp van . De post is voorzien van een HSM handelinrichting. Vanuit deze post worden alle centraal bediende wissels voor het treinverkeer en het emplacement bediend. De seinen met de letters C, D, E, F, X en Y worden eveneens uit deze post bediend. Vanwege de slechte zichtbaarheid van enkele sporen is er in de post een tableau aanwezig met diverse meldlampen.

• Post I

Post I is gelegen aan het einde van het eerste perron en werd gebouwd in april 1906 naar een ontwerp van . Het seinhuis is van het type B van de HSM. In 194 wordt het seinhuis vernield als gevolg van . In 1946/1947 wordt een nieuw seinhuis gebouwd. De post is voorzien van een bedieningstoestel van Siemens & Halske. Vanuit deze post worden alle seinen met de letters A, B, P en U en enkele wissels bediend. In de nacht van 17 op 18 juni 1972 wordt het seinhuis gesloopt.

Eerste station

Op is de aanbesteding voor de bouw uitgeschreven, welke gewonnen werd door aannemer uit . Deze bouwde het station naar een ontwerp van . Het station bestaat uit een hoog middengebouw, geflankeerd door twee lagere zijvleugels. Het stationsgebouw staat aan de zuidzijde van de spoorlijn. Op 1 juni 1893 wordt het station geopend.

Tweede station

Vanwege het gestegen aantal reizigers wordt in 194 de opdracht tot het ontwerp van een nieuw station verstrekt aan Sybold van Ravesteyn. Het station heeft een lange gevel en is verbonden met de terminal van de veerboten naar Engeland. De bouw van dit nieuwe station begint in 1947 en wordt uitgevoerd door aannemer . Op 1950 wordt dit nieuwe station in gebruik genomen.

Laad- en losplaats

Voor het goederenverkeer werd een laad- en losplaats aangelegd met een goederenloods. De aansluiting is te bereiken vanaf spoor 7 aan de zuidzijde van het station. Dit spoor loopt over de kade in westelijke richting.

In 1899 werd in Hoek van Holland een derde spoor aangelegd. Dit spoor sloot aan op een uithaalspoor van het emplacement. Dit spoor was een paar kilometer lang en sloot aan op het emplacement van Hoek van Holland. Hier waren diverse aansluitingen naar bedrijven aangelegd. Op een van deze aansluiting vond vanaf 1907 tot aan 1967 zandvervoer plaats voor het Westland. Er was een onderbreking van aanvoer tussen 19 en 1962. Aan het dit derde spoor takte een zijspoor af naar de Maatschappij Hoek van Holland. Dit zijspoor lag ter hoogte van de halte Nieuwlandsche Polder. In een van deze gebouwen van de maatschappij was een visafslag gevestigd. In mei 1902 is de Maatschappij Hoek van Holland overgenomen door W.H. Müller & Co. In 1904 werd dit spoor verlengd tot achter de perrons van de halte Nieuwlandsche Polder. Hier buigt het spoor af naar exportslachterij Hudig en Pieters. In 1931 vervalt deze aansluiting en wordt het spoor ingekort. In 1932 wordt de veelading gesloopt. Voor de elektrificatie van de spoorlijn werd in 1934 aan het hoofdspoor een nieuwe aansluiting aangelegd ter hoogte van kilometer punt 20,6 naar het onderstation. Dit aansluitspoor lag gedeeltelijk op het voormalige derde spoor. In 1956 werd het derde spoor weer verlengd en de aansluiting naar het onderstation ging deel uitmaken van dit derde spoor. Het aansluitwissel in het hoofdspoor werd daarop verwijderd. Tegelijkertijd werden twee aansluitingen naar Synres aangelegd bij de kilometerpunten 21,0 en 21,1. Eind 1961 wordt dit spoor nog een keer verlengd en wel tot kilometer punt 19,0. Bij de Oranje Buitensluizen is een laadplaats voor zandtransport aangelegd. Dit zand wordt gebruikt bij Delflandse zeewering. Achter het onderstation wordt een kort tweede spoor aangelegd. In 1963 wordt voor het toenemende autoverkeer tussen Engeland en Nederland een losplaats voor autotreinen gebouwd. Deze eindigt tegen het stationsgebouw op een kopspoor aan de zijde van de Nieuwe Waterweg. In 1967 rijdt de laatste zandtrein en vervalt het spoor. In april 1989 vervalt het gehele derde spoor, inclusief de aansluitingen naar Synres. Op 1 januari 1987 werd het goederenstation gesloten voor wagenladingen. Er komen dat jaar nog enkele platte wagens aan met nieuwe bestelauto's voor de Britse markt.

Locomotievendepot

In 1893 wordt een locomotievendepot ingericht. Deze stond aan de westzijde van het emplacement. Er wordt een loods voor locomotieven gebouwd met een lengte van 36,6 meter en een breedte van 18 meter. De hoogte is meter. De constructie van de loods bestaat uit een houten vakwerkgeraamte, waarvan de wanden zijn opgevuld met bakstenen. In de loods liggen twee sporen. Het dak heeft houten kapspanten, met een zadeldak. Aan de oostzijde van de loods is een werkplaats en dienstlokalen over de gehele lengte. Daarnaast wordt een loods voor takken en een kolenpark ingericht. Tussen de loods en de Nieuwe Waterweg is een draaischijf met een diameter van 14,5 meter. Een jaar later is een rijtuigloods met twee sporen gebouwd naast de locomotievenloods. Voor de waterkolommen is in datzelfde jaar een watertoren gebouwd aan de rand van het emplacement. In 1900 wordt de loods verlengd tot 55 meter. De watertoren is in 1907 en 1909 verhoogd. In 1910 wordt in aanvulling op de watertoren een reservoirgebouw in gebruik genomen. In 1914 wordt de loods verbreed met een derde spoor. vanwege de grotere en sterkere locomotieven die in het depot zijn gehuisvest. In 1910 is de diameter van de draaischijf vergroot tot 15,5 meter. Ten oosten van het station wordt in 1924 een tweede, grotere draaischijf in gebruik genomen. Deze heeft een diameter van 20 meter. In 1938 wordt een nieuw kolenpark gebouwd.

Na het opheffen van het depot in 1935 worden de locomotief- en rijtuigloods, oude kolenpark, waterkolommen en draaischijf gesloopt en opgeruimd. In 1934 wordt de oude draaischijf verwijderd. De locomotievenloods wordt rond 1945 gesloopt. Het kolenpark uit 1938 wordt in 1957 opgebroken. In 1961 wordt de draaischijf uit 1924 gesloopt.

Op 15 mei 1935 wordt het depot gesloten. In het depot zijn tussen 1893 en 1935 de volgende series stoomlocomotieven in het depot gehuisvest:

• HIJSM serie 1 - 15;
• HIJSM serie 16 - 25;
• HIJSM serie 74-82, 89-98, 116-125 (NS 1000);
• HIJSM serie 126-135, 144-148, 154-159, 184-189 (NS 1100);
• HIJSM serie 350-408 (NS 1600);
• HIJSM serie 700 (NS 5500);
• NRS serie 1 - 36;
• 6000;

Mutaties

Op 21 november 1903 arriveert de 1010 vanuit het depot in Hoek van Holland.

Op februari 1905 verhuist de 1010 naar de Centrale Werkplaats in Haarlem voor schadeherstel.

Op 2 januari 1930 arriveert de 6005 vanuit het depot Amersfoort in Hoek van Holland.

De locomotieven van de serie 6000 worden na sluiting van het depot in 1935 overgeplaatst naar Dordrecht.

Locomlopen

Spoorlijnen

Het station was gelegen aan de Hoekse Lijn ter hoogte van kilometerpunt 22,945.

Dienstregeling

Nationaal

Met ingang van de dienstregeling 2007 rijden er geen boottreinen meer vanuit Amsterdam. Deze treinen worden opgeheven omdat Stena Line stopt met de snelle bootverbinding tussen Hoek van Holland en Harwich. Vanaf dat moment is Hoek van Holland slechts eenmaal per half uur te bereiken met de treinen van de serie 4100, gereden door treinstellen SGMm.

Per 1 april 2017 zal Hoek van Holland geen station van de NS meer zijn. De spoorlijn wordt omgebouwd tot metrolijn van de RET. De metro's stoppen vanaf 30 september 2019 aan het perron en rijden sinds 31 maart 2023 door naar Hoek van Holland strand.

Internationaal

In 1893 begint de Great Easter Railway een bootverbinding tussen Hoek van Holland en Harwich. Hiermee ontstaat er een nieuwe bootverbinding met Engeland.

In 1928 wordt door de NS in samenwerking met de Deutsche Reichsbahn en Mitropa een luxueuze trein ingelegd naar Basel. Dit is de Rheingold. In Hoek van Holland biedt deze trein aansluiting op de boot uit Harwich. In 1929 gaat deze trein naar Zurich rijden. In 1939 rijdt de Rheingold zelfs naar Italië, waar Milaan het eindpunt is.

Vanaf 1 augustus 1945 wordt Hoek van Holland eindpunt voor drie Britse militaire verlofgangers treinen. Vanuit hier konden de militairen overstappen op de boot naar Harwich. Voor militairen die moesten overnachten in Hoek van Holland was een loopbrug over de sporen aangelegd van de kade naar het Engelse kamp, dat in een fruitloods was gevestigd. De treinen zijn afkomstig uit Hamburg, Hannover en Berlijn. Vanaf 1945 rijden er dagelijks twee militaire treinen vanuit Duitsland naar Hoek van Holland. Dit aantal wordt later naar beneden gebracht. Vanaf 5 oktober 1947 rijdt er een trein vanuit Salzburg naar Hoek van Holland. Deze trein, de Medloc C treinen DBA 667 en 668 rijden tot 2 oktober 1955 en staat bekend als 'witte trein'. Deze rijdt via Keulen, Mainz-Bischofsheim, Stuttgart, München en Salzburg. Deze trein bestaat uit Britse rijtuigen. De 'blauwe trein' rijdt vanuit Hamburg (via Bremen) en Hannover via Osnabrück naar Hoek van Holland. De 'rode trein' is het eerste jaar bedoeld voor officieren en rijdt ook naar Hamburg. Daarna mogen ook militairen gebruik maken van deze trein die via Essen, Bielefeld en Hannover rijdt. In mei 1960 wordt de eindbestemming Berlijn, waarbij tussen Marienborn en Berlijn functionarissen van de DDR geen controles mochten uitvoeren in de trein. De 'groene trein' heeft Hannover als eindbestemming en rijdt via Mönchengladbach, Wuppertal en Paderborn. Tot 1958 rijden er dagelijks drie treinen, waarna de frequentie verlaagd wordt tot drie maal per week als gevolg van het verkleinen van de Britse troepenmacht in Duitsland. In 1959 wordt de trein opgeheven en rijden de andere twee treinen nog maar twee keer per week. Op 26 september 1961 rijden deze treinen voor het laatst.

Vanaf 1947 is Hoek van Holland de bestemming van de Holland-Scandinavië Express naar Kopenhagen/Stockholm. De trein rijdt met de nummers F191/F192. Tussen 1950 en 1952 is Hoek van Holland opgenomen in de dienstregeling van de Orient-Express. Met ingang van 20 mei 1951 wordt Hoek van Holland de eindbestemming van de nachttreinen D254/D253 (Rheingold) naar Basel in plaats van Den Haag. Zij krijgen de nummers D163/D164 en maken gebruik van de grensovergang bij Venlo. In Hoek van Holland is er aansluiting op de dagboot naar Harwich. Een tweede trein naar Basel wordt ingelegd met de naam Rheinpfeil Expres met de nummers D9/D10. Ingaande de dienstregeling van 1952 gaat er een nachttrein rijden naar Hoek van Holland vanuit Kopenhagen, de Nord-West Expres met de nummers F171/F172. Deze sluit aan op de dagboot naar Harwich. In 1953 krijgen de trein D9/D10 de naam Rheingold Express en de treinen D163/D164 de naam Loreley Express. Daarnaast gaat er een trein naar Bad Harzburg in de Harz rijden, de Harz Expres met de treinnummers D391/D392.

In de zomer van 1963 rijden er autoslaaptreinen naar Oostenrijk. Deze treinen rijden naar Salzburg en Villach. Met deze treinen rijden ook veel Engelse vakantiegangers, die met de boot aan zijn gekomen. Daarnaast gaat er een trein rijden met rijtuigen voor Warschau en Moskau, de Hoek-Warszawa Expres met de nummers D271/D272.

Met ingang van 27 mei 1979, de dienstregeling 1979/1980 rijdt de TEE Rheingold niet meer naar Hoek van Holland. Alleen Amsterdam wordt nog door deze trein aangedaan.

Vanaf de dienstregeling 1987/1988 gaat het treinpaar INT216/INT217 tussen Hoek van Holland en Klagenfurt rijden. Deze treinen vertrokken voorheen vanuit Amsterdam. De Austria Express (INT216/INT217) naar Klagenfurt rijdt op 26 mei 1989 voor het laatst.

Op 1991 rijdt de Holland-Scandinavië Express (treinpaar INT191/INT192) voor het laatst. Het tweede treinpaar uit Scandinavië, de Nord-West Express INT1237/INT1236, komt ook te vervallen. Daarnaast komt ook het treinpaar INT267/INT268 (Loreley Expres) niet meer naar Hoek van Holland.

Op 30 mei 1992 rijden de laatste internationale treinen van en naar Hoek van Holland. Op deze dag komt in de ochtend de Britannia Express aan vanuit Keulen met locomotief 1501. In de avond vertrok als laatste internationale trein de Colonia Express (Int 209) met de SSN 01 1075 naar Venlo en na locwissel naar Keulen. Op 22 mei 1993 rijdt de laatste trein naar Moskou, de Warszawa Expres. Om dit feit luister bij te zetten, rijdt de DB 234 440 deze treinen tussen Hoek van Holland en Utrecht.

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten Een pechvogel in het Nederlands Spoorwegmuseum - H. Waldorp - Maandblad: Op de Rails, 49e Jaargang - oktober 1981 Blz: 323-326 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321 Van water en treinen - P. Hartman - Maandblad: Op de Rails, 92e Jaargang - november 2024 Blz: 522-529 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321