Spoorlijn 20 (Hasselt - Maastricht)

De spoorlijn tussen het Belgische Hasselt en Maastricht heeft een lengte van 19,3 kilometer.

Geschiedenis

In 1831 wordt door Belgische ingenieurs een plan voorgesteld voor een spoorlijn van Antwerpen naar het Rijnland. Dit moest het antwoord worden op de blokkade van de rivieren door de Nederlanders na de afscheiding van België in 1830. De spoorlijn zou door Zuid-Limburg gaan lopen, ten zuiden van Sittard. Aan deze spoorlijn zou ook een station in Maastricht worden gebouwd. Vanwege de politieke onrust in beide landen, koos België uiteindelijk voor een spoorlijn die gegarandeerd over Belgisch grondgebied zou lopen. Limburg, met uitzondering van Maastricht, was op dat moment in Belgische handen. Het was niet zeker of dat na de vredesbesprekingen tussen België en Nederland ook zo zou blijven. Pas in 1839 worden de definitieve grenzen rondom Limburg vastgesteld. Een aantal zakenlieden uit Aken en Maastricht waren gedesillusioneerd over de gang van zaken, dat zij besloten om in 1835 aan generaal Dibbets te vragen om de spoorlijn alsnog te mogen aanleggen tussen Hasselt en Aken via Maastricht. Dibbets stelde dit plan voor aan de regering in Den Haag, maar hij kreeg als antwoord dat de aanleg van de spoorlijn een 'mogelijke bedreiging van de binnenlandse veiligheid' was en kreeg nul op het rekest. Als in 1839 het vredesverdrag is ondertekend tussen België en Nederland, wordt door het Spoorwegcomité op 1 februari 1841 aan de gouverneur van Nederlands-Limburg een nieuw plan overhandigd voor de aanleg van een spoorlijn. De gouverneur staat welwillend tegenover dit plan en het plan wordt doorgestuurd naar koning Willem II. De koning raakt overtuigd van dit plan en geeft aan ir. L.J.A. van der Kun de opdracht om te helpen bij het maken van een eerste ontwerp. De Tweede Kamer wees dit plan naar de prullenbak. De spoorlijn zou namelijk van regionaal belang zijn en was ver weg van Den Haag. Daarnaast waren er al goede scheepvaartverbindingen rondom Maastricht. In 1841 wordt er een spoorlijn geopend tussen Keulen en Aken. Vanuit Aken wordt in 1843 met Spoorlijn 37 België bereikt. Door het Spoorwegcomité wordt in 1844 een nieuw voorstel gepresenteerd aan voornamelijk Duitse, particuliere investeerders. In 1845 wordt de AM (Aken-Maastrichtse Spoorweg Maatschappij) opgericht in Maastricht, terwijl in Aken de Duitse maatschappij wordt opgericht. Beide spoorwegmaatschappijen krijgen de dezelfde directie. In 1846 wordt door de spoorwegmaatschappij een concessie verkregen van de Nederlandse regering voor de aanleg van een spoorlijn van Maastricht via Valkenburg en Simpelveld naar Aken. De spoorlijn en de bijhorende stations worden in 1853 geopend. In 1854 wordt begonnen met het doortrekken van de spoorlijn naar Hasselt. Hiermee komen er ook goede mogelijkheden tot overslag van goederen nabij de Zuid-Willemsvaart. Daarnaast wordt een station buiten de stadsmuren op de linkeroever van de Maas geopend in 1856. In oktober 1861 wordt dat station 'tijdelijk' gesloten, maar komt echter niet meer terug in de dienstregeling.

Per 1 januari 1899 wordt de exploitatie op Nederlands grondgebied overgenomen door de SS. In 1903 wordt een goederenemplacement aangelegd op het terrein waar eens het station Boschpoort had gestaan.

Na de sluiting in 1992 wordt rond 2000 begonnen met discussies over het heropenen van de spoorlijn. De heropening is gekoppeld aan de uitbreiding van de papierfabrieken van Sappi in Maastricht en Lanaken. Er worden subsidies bijeengebracht voor de heraanleg van de spoorlijn. Doordat het vrij lang duurt voor de spoorlijn is opgeknapt, haakt Sappi in 2009 af als klant. Vanaf 2004 is er sprake van de ombouw van de spoorlijn naar tramlijn.

In Lanaken wordt de nieuwe Albert terminal aangelegd met vier kopsporen. De heraanleg van de spoorlijn kost meer dan 30 miljoen euro. De hoge kosten worden veroorzaakt door de aanleg van bruggen en viaducten. In 2016 wordt de spoorlijn alweer buiten dienst gesteld door Infrabel. De spoorlijn was niet rendabel te krijgen. Om van de spoorlijn gebruik te mogen maken, moet de locomotief in België toegelaten zijn, de machinist moet voor België bevoegd zijn en Frans spreken. De spoorlijn is in Maastricht aangesloten op de sporen naar België. Het is niet mogelijk om om te lopen en naar Venlo te rijden. Om naar Duitsland te kunnen rijden, moet er in Visé en Aachen West worden omgelopen. In 2016 neemt Railport Lanaken de Albert terminal uit exploitatie.

Aanleg

In 1854 wordt begonnen met de aanleg van de spoorlijn. Met een grote boog wordt het spoor noordelijk om de stadsmuren van Maastricht gebouwd.

In september 2007 wordt begonnen met de heraanleg van de spoorlijn door Strukton. Eind 2010 zijn de werkzaamheden gereed. De brug over de Maas wordt in 2008 gerenoveerd.

Bruggen

Over de Maas wordt in 1854 begonnen met de bouw van een zandstenen brug. Om deze brug aan te kunnen leggen moet een deel van de spoorweghaven, welke slechts 2 jaar eerder is gegraven, weer gedempt worden. De brug is aan weerszijden voorzien van torentjes. De brug wordt in 1856 in gebruik genomen.

In 1957 wordt een nieuwe brug gebouwd ter vervanging van de oude brug. Deze brug wordt gebouwd op de oude pijlers. Het is een stalen brug met een lengte van 120 meter en een hefgedeelte. De brug is in Dordrecht gebouwd door Penn en Bauduin. Op 20 oktober 1957 is de brug op de pijlers geschoven.

In het voorjaar van 2022 dient ProRail samen met de gemeente Maastricht een sloopvergunning in om de brug te mogen slopen.

Beveiliging

Opening & ingebruikname

Op 1 oktober 1856 wordt de spoorlijn geopend.

Op 30 september 2011 vindt de officiële heropening plaats.

Stations

In deze lijst zijn slechts de stations opgenomen die op Nederlands grondgebied liggen.

Maastricht Boschpoort

Maastricht

Aansluitingen

• Ter hoogte van kilometerpunt , bij de twee bakens van voorsein D^V van inrijsein D is een raccordement naar een spoorweghaven langs de Zuid-Willemsvaart. Dit raccordement beschikt onder andere over een kolentip. Hiermee worden beladen kolenwagens in een schip gelost door ze schuin omhoog op te tillen door middel van een waterhydraulisch systeem. In 1924 is de stoompomp van dit systeem vervangen door een elektromotor. Na de Eerste Wereldoorlog in 1918 wordt de overslag van kolen opgevoerd vanwege de grote vraag naar kolen. Dit gaat om zowel bruinkool als steenkool.

Dienstregeling

In 1880 rijden dagelijks vier doorgaande treinen van Aken via Maastricht. Via Hasselt en Leuven rijden deze treinen naar Brussel.

Op 4 april 1954 wordt de treindienst met Hasselt gestaakt. Door de Belgische spoorwegen wordt een busverbinding opgezet, die 7 keer per dag rijdt.

Tot 1990 vindt er regelmatig vervoer van kolen- en ketelwagens plaats via de spoorlijn. Deze wagons rijden tussen België en Duitsland. In 1992 rijdt de laatste goederentrein.

Op 8 juni 2011 wordt door Captrain de eerste trein bij de Albert terminal geplaatst. Deze trein bestaat uit wagons van het type Tams en wordt beladen met kwartszand. De trein wordt na de opening op 10 juni 2011 naar Roemenië gebracht. Na enkele weken wordt een tweede trein naar Roemenië gereden. Op 22 juni 2011 wordt er door Captrain een werktrein, bestaande uit 7 wagons van het type Faeeprrs, naar Lanaken gebracht via Maastricht. Deze blijft tot 201 op de Albert terminal staan. Ook het overige vervoer komt niet op gang. Pas in oktober en november 2015 rijdt Captrain weer twee treinen met kwartszand naar Roemenië.

Sluiting & opbraak

In april 1954 rijdt de laatste trein voor reizigers over de spoorlijn. De spoorlijn blijft nog wel in gebruik voor het vervoer van goederen. In 1990 rijdt de laatste goederentrein. In 1992 wordt ook het traject gesloten voor goederenvervoer. Door de NMBS wordt in 1994 begonnen met de opbraak van de spoorlijn. Papierfabriek Sappi pleit voor een heropening van de spoorlijn, waarop de NMBS de opbraak stopt.

In september 2016 stopt Infrabel met het onderhoud aan de spoorlijn aan de Belgische zijde van de grens. Zij stellen de spoorlijn buiten gebruik. Met kleine ingrepen is de spoorlijn weer te activeren, mocht zich een vervoerder melden. Ook de Albert terminal in Lanaken is buiten gebruik genomen. Door Prorail zal de spoorlijn wel onderhouden blijven. In 2018 besluit ProRail om het wissel naar de spoorlijn te saneren. Eind mei 2020 neemt ook Infrabel het besluit om de spoorlijn uit de exploitatie te halen.

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten Limburgse mijnen en het spoor - R. Liebrand en P. van den Boorn - Maandblad: Op de Rails, 92e Jaargang - maart 2024 Blz: 114-123 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321 Limburgse mijnen en het spoor - R. Liebrand en P. van den Boorn - Maandblad: Op de Rails, 92e Jaargang - april 2024 Blz: 166-175 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321

Spoorwegstations aan het Nederlandse gedeelte van de Belgische Spoorlijn 20 (Hasselt - Maastricht) (Cursief: voormalig station)
38,1: Maastricht Boschpoort · 36,0: Maastricht