Spoorlijn Apeldoorn - Hattem NCS

Door KNLS (Koninklijke Nederlandsche Locaalspoorweg-Maatschappij) worden diverse spoorlijnen in Gelderland en Overijssel aangelegd. Een van deze spoorlijnen is de spoorlijn naar Apeldoorn - Hattem NCS - (Zwolle voorplein).

Geschiedenis

In 1878 werd de Locaalspoor- en Tramwegen vastgesteld. Met deze wet was het mogelijk om spoorwegen aan te leggen waar minder hoge eisen worden gesteld op het gebied van beveiliging en maximale aslast. Door deze lagere eisen lag de maximumsnelheid ook lager dan bij hoofdspoorwegen. De maximumsnelheid bedroeg in de begintijd dan ook slechts 30 kilometer per uur. In werd de snelheid verhoogt naar 40 kilometer per uur. Ook was de aanleg van de spoorlijn goedkoper met deze lagere eisen. Na 1880 kwamen overal lokaalspoorwegmaatschappijen in opkomst om dunner bevolkte gebieden te ontsluiten. De exploitatie werd echter overgedragen aan de HSM of de SS. De meeste lokaalspoorwegen sluiten echter al in de jaren '30 van de twintigste eeuw.

Stations

De spoorlijn kende in totaal 10 stations waarvan alleen het station van Apeldoorn nog in dienst is.

Apeldoorn

Het station ligt op kilometer punt 0,0

Wenum

Het station lag op kilometer punt 7,2.

Vaassen

Het station lag op kilometer punt 11,0.

Emst

Het station lag op kilometer punt 14,0.

Epe

Het station lag op kilometer punt 17,9.

Heerde

Het station lag op kilometer punt 24,0.

Wapenveld

Het station lag op kilometer punt 29,1.

Berghuizen

Het station lag op kilometer punt 31,0.

Hattem Stad

Het station lag op kilometer punt 33,5.

Hattem NCS

Het station lag op kilometer punt 36,6.

Dienstregeling

De treinen bestaan uit een stoomlocomotief uit de serie HSM 136 - 143, 160 - 183, 194 - 203 en een aantal twee-assige lokaalspoorrijtuigen. Na de eeuwwisseling worden de stoomlocomotieven vervangen door sterkere locomotieven als gevolg van het langer en zwaarder worden van de treinen. Het zijn locomotieven uit de serie HSM 1005 - 1048. In 19 worden deze locomotieven vervangen door locomotieven van de serie HSM 701 - 755. Rond 1912 worden nieuwe rijtuigen in dienst gesteld. Na 1918 doen er vier-assige coupé rijtuigen dienst op de spoorlijn achter locomotieven van de SS serie 801 - 935. De 4 locomotieven die nodig zijn, worden gesteld door depot Apeldoorn. Daarnaast rijden er locomotieven van de serie 7700 in de reizigersdienst van depot Hattem. In de goederendienst is in 1921 locomotief 3105 aan te treffen tussen Apeldoorn en Epe. Tussen Zwolle Rangeerstation en Epe wordt een 7700 gesteld van depot Hattem. Na 1 juni 1923 worden er geen locomotieven van de serie 7700 meer ingezet op de spoorlijn. Door depot Zwolle worden de diensten van depot Hattem overgenomen. Door dit depot worden 4 locomotieven van de serie 2900 ingezet voor onder andere de goederendienst naar Epe. Daarnaast rijden er twee locomotieven van de serie 7300 en 4 locomotieven van de serie 7400 over de spoorlijn. Per 30 maart 1924 worden de locomotieven van de serie 800 vervangen door locomotieven van de serie 1000. Per 1 juni 1924 worden 5 motorrijtuigen van de serie OmC 1921 - 1930 ingezet op de spoorlijn ter vervanging van de stoomtractie. Door depot Apeldoorn worden de locomotieven 7121 en 7124 ingezet in de reizigersdienst, terwijl een 7300 of 7400 uit Zwolle het treinpaar 518/523 rijdt. Met een 7100 van Apeldoorn wordt ook de losweg Vaassen bediend. Vanaf 1926 worden de reizigerstreinen uitsluitend gereden door locomotieven van depot Apeldoorn. Vanaf de zomerdienst van 1927 rijdt een locomotief van de serie 900 van het depot van Arnhem over de spoorlijn vanuit Zwolle met trein 540. Daarnaast is een 900 te zien van depot Zwolle. Per 6 oktober 1929 zijn er 13 slagen ingelegd voor reizigers. Hiervan rijden er 7 met motorrijtuigen. Een achtste slag rijdt alleen van maandag tot en met donderdag tussen Zwolle en Hattem. De overige treinen rijden met stoomlocomotieven. Op zon- en feestdagen worden enkele treinen die normaal met motorrijtuigen gereden worden, vervangen door stoomlocomotieven. De goederendienst wordt uitgevoerd met een 1300 of met een 7100 tot aan Epe. Dit zijn de treinen 4991/4992 en 4995/4996.

Locomotieven uit het depot van Arnhem zijn vanaf de winterdienstregeling van 1930 niet meer te zien op de spoorlijn. Met de winterdienstregeling van 1931 vervangen stoomlocomotieven en lokaalspoorrijtuigen enkele motorrijtuigen vanwege de groei van het aantal reizigers. Deze treinen worden gereden door locomotieven van de series 1300 en 7100. Met het ingaan van de zomerdienstregeling in 1932 keren de motorrijtuigen weer terug in de treinen die een half jaar eerder waren vervangen door stoomlocomotieven. In 1935 worden locomotieven van de serie 5500 uit Apeldoorn ingezet in de reizigers- en goederendienst. In mei 1936 wordt door depot Zwolle een locomotief van de serie 1900 ingezet met de treinen 3580/3581. Een 1300 uit Apeldoorn bediende Heerde. In oktober 1936 wordt het depot van Apeldoorn gesloten en worden de diensten vanuit het depot van Zutphen gesteld. De reizigerstreinen rijden met locomotieven van de series 1300 en 5500. Door het depot van Zutphen wordt voor de treinen 3571/3576 een locomotief van de serie 2100 ingezet. De goederentreinen tussen Apeldoorn en Heerde worden gereden door een 1900 van het depot van Zwolle, welke met trein 3581 terug naar Zwolle rijdt.

Sluiting & opbraak

Op 8 oktober 1950 is de het personenvervoer op de spoorlijn gestaakt. Voor Heerde en Wapenveld beteken dit, uit gezonder zeer incidenteel vervoeren, dat dit baanvak eigenlijk gesloten is.

Het lijngedeelte Wapenveld - Hattem wordt op 31 augustus 1970 opgeheven. De lijngedeelten Apeldoorn - Heerde en Hattem - Hattemerbroek wordt op 28 mei 1972 opgeheven waarna de gehele lijn wordt opgebroken. In januari 1977 is de spoorlijn zo goed als opgebroken. In april 1977 is het aansluitwissel naar de spoorlijn ter hoogte van Hattemerbroek opgebroken en vervangen door een stuk recht spoor.

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten Stoom tussen Apeldoorn en Hattemerbroerk (-Zwolle) Dienstuitvoering 1921 - 1955 - P. Henken - Maandblad: Railmagazine, 44e Jaargang - november 2022 nummer 399 Blz: 48-55 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489