NBDS (Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij)

De Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS) was een spoorwegmaatschappij die heeft bestaan van 1869 tot 1922.

Geschiedenis

Vanwege oorlogsdreiging wordt op 30 juli 1914 bij Koninklijk Besluit in het belang van de verdediging van het land de minister van Oorlog gemachtigd om spoorwegmaterieel te vorderen voor de mobilisatie van militairen per 1 augustus 1914. De spoorwegmaatschappij wordt hierbij onder militair gezag geplaatst. 31 juli 1914 is de laatste dag dat de spoorwegmaatschappij een onafhankelijke dienstregeling uitvoert. Een aantal treinen worden in de eerste twee dagen opgeheven en een aantal treinen blijven leeg rijden. Op 3 augustus 1914 wordt de gehele treindienst gestaakt. Op 4 augustus 1914 wordt een beperkte dienstregeling van kracht. Op 1 november 1914 wordt een beperkte, gezamenlijke dienstregeling na de mobilisatie ingevoerd met de drie andere spoorwegmaatschappijen in Nederland. De onafhankelijkheid van de maatschappij is hierbij wel beperkt door de centrale rol van de overheid. Als gevolg van schaarste aan kolen vanaf september 1916 wordt het treinverkeer beperkt. Hiermee komt een fusie met de andere spoorwegmaatschappijen in beeld. Op 25 november 1916 ontstaat de Belangengemeenschap Nederlandsche Spoorwegen, bestaande uit de HSM en SS. De NBDS voegt zicht op 1916 bij dit samenwerkingsverband. Als laatste voegt de NCS zich bij de Belangengemeenschap op 30 december 1916. De zomerdienst van 1917 is de eerste dienstregeling van de gemeenschap. De dienstregeling gaat in op 1 juli 1917. Uitgangspunt hierbij is dat op gemeenschappelijke stations betere aansluitingen ontstaan. Daarnaast moet er meer gebruik worden gemaakt van spoorlijnen van andere maatschappijen om tot een effectievere en snellere verbinding te komen.

Spoorlijnen

• Spoorlijn Boxtel - Wesel

Locomotieven

Door de spoorwegmaatschappij zijn in totaal 10 series stoomlocomotieven besteld bij diverse fabrikanten. Hiervan zijn er 9 in dienst gekomen bij de latere NS. Van de serie 30 - 37 zijn de eerste zes locomotieven geleverd met hun NBDS nummers. De in 1920 geleverde 37 heeft direct het nummer 988 van de SS gekregen. Van de serie 118 - 121 zijn alleen de 118 en 119 aan de NBDS geleverd. De locomotieven 120 en 121 zijn met de nummers 1303 en 1304 aan de SS geleverd. In 1945 zijn de vier locomotieven vernummerd in de serie 4251 - 4254 als gevolg van de instroom van de Engelse stoomlocomotieven van de serie 4301 - 4537. De locomotieven krijgen hun onderhoud in de eigen werkplaats in Gennep, welke in 1873 is gebouwd.

Serie	Fabrikant	In dienst	Type	Uit dienst	Nummer bij NS
1 - 5	Beyer, Peacock and Company	1873	1B		775
6 - 7	Beyer, Peacock and Company	1892 - 1893	1B		1476 - 1477
8-10	Hohenzollern	1881 - 1887	1B		1201 - 1203
11	Fox Walker	1872	Ct	1882	n.v.t
11II	Beyer, Peacock and Company	1894	1B	1936	1478
12 - 17	Hohenzollern	1878 - 1907	Ct	1925	3001 - 3006
24	Werkspoor	1907	Bt	1947	8232
25 - 26	Henschell	1894 - 1898	Bt	1931 - 1934	6910 - 6911
30 - 37	Beyer, Peacock and Company/Hohenzollern	1908 - 1920	2'C	1938 - 1946	3501 - 3508
118 - 119	Hohenzollern	1917 - 1918	1'D	1947	4501 - 4504

Rijtuigen

Bagagewagens

Door de spoorwegmaatschappij wordt in 19 een serie van 15 houten bagagewagens besteld bij Gastell voor buitenlands vervoer. De rijtuigen zijn voorzien van vouwbalgen aan weerszijden en in het midden is een dienstafdeling met een koepel in het dak. Zij komen bij de maatschappij in dienst met de nummers E 970 - E 984. De wagons kennen diverse uitvoeringen. Er zijn wagens met elektrische verlichting en een bagageafdeling met douanesluiting. De tweede groep heeft een bagageafdeling zonder douanesluiting met elektrische verlichting. Een derde uitvoering is eveneens zonder douanesluiting maar met persgasverlichting. Bij de overgang naar de NS krijgen de rijtuigen met elektrische verlichting en douanesluiting een nummer in de serie D 7501 - D 7509. De rijtuigen met elektrische verlichting en zonder douanesluiting krijgen een nummer in de serie D 7556 - D 7575. De rijtuigen met persgasverlichting krijgen nummers in de serie D 7551 - D 7555 en D 7576 - D 7584. In 1942 worden de rijtuigen D 7578 - D 7584 aangepast voor binnenlands vervoer. Zo worden zij ontdaan van hun vouwbalgen en vernummerd in de serie D 6101 - D 6107.

Serie	Fabrikant	In dienst	Aantal assen	Uit dienst	Nummer bij NS	Opmerkingen
E 970 - E 984	Gastell	1919	4	1947 - 1956	D 7506 - D 7509; D 7574 - D 7584

Opheffing

Op 1 januari 1917 wordt de belangenmaatschap Nederlandsche Spoorwegen opgericht, waarbij de NBDS door de SS wordt overgenomen. De exploitatie gaat op 1 juni 1919 over naar de SS. Op 15 november 1922 wordt door de Rotterdamse rechtbank de spoorwegmaatschappij failliet verklaard.

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten De vierassige houten bagagerijtuigen van de SS, NBDS en NS; Gemeten en vergeleken - O. Dijkstra - Maandblad: Railmagazine, 35e Jaargang - mei 2013 nummer 304 Blz: 60-64 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489 De Eerste Wereldoorlog en de fusie van de vier spoorwegmaatschappijen - M. van Oostrom - Maandblad: Railmagazine, 43e Jaargang - januari/februari 2021 nummer 381 Blz: 62-68 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489