Hofpleinlijn

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

De Hofpleinlijn is de spoorlijn tussen Rotterdam Hofplein en Scheveningen via Den Haag Hollands Spoor en heeft een lengte van 28,5 kilometer. De spoorlijn is aangelegd als tweede verbindingen tussen Rotterdam en Den Haag, met een aftakking naar het strand van Scheveningen. De opening van het eerste deel, Den Haag Hollands Spoor - Scheveningen, vond plaats op 1 mei 1907. Het tweede deel, Den Haag Hollands Spoor - Rotterdam Hofplein, werd op 1 oktober 1908 geopend.

Schematische weergave van de spoorlijn


Geschiedenis

Rond 1900 werden er plannen gemaakt voor een tweede spoorlijn van Rotterdam naar Den Haag en Scheveningen. De spoorlijn zou als lokaalspoorlijn worden aangelegd. Deze spoorlijn zou elektrisch aangelegd gaan worden en voorzien van 10.000 Volt één fase wisselspanning. Op 4 januari 1900 werd hiervoor de ZHESM (Zuid Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij) opgericht. De SS (Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen) had een aanzienlijk belang in deze spoorwegmaatschappij. De spoorlijn wordt zo een concurrent van de Oude Lijn van de HSM, welke via Delft rijdt. In 1901 verwerft de HSM echter een groot belang in de ZHESM. De HSM besloot om de lijn aan te leggen als hoofdspoorlijn. De benodigde elektriciteit werd opgewekt in een centrale in Leidschendam. Twee stoomturbines zorgden voor de opwekking van een driefasen draaistroom met een spanning van 5.000 Volt. Deze werd door een transformator omgevormd tot tweefasen wisselstroom van 10.000 Volt. Deze spanning werd op het bovenleidingnet gezet, welke in twee gedeelten was gesplitst, waarop elk één fase was aangesloten. De fasescheiding lag tussen Nootdorp en Veenweg en bestond uit een stroomloos gedeelte van 90 meter. Het materieel voor deze spoorlijn werd in 1908 geleverd door de Haarlemse treinenbouwer J.J. Beijnes. Het komt in onderhoud in een speciaal gebouwde werkplaats, op het zelfde terrein waar het centralegebouw voor de spanning staat.

In 1923 wordt de exploitatie over de Hofpleinlijn overgenomen door de HSM.


Door de oorlog werd de spoorlijn op sommige plaatsen zwaar beschadigd. Zo was de bovenleiding overal beschadigd en bij Nootdorp is de spoorlijn in tweeën gebroken. In augustus reed weer de eerste stoomtrein over het traject en de spoorlijn werd in gedeelten weer hersteld. Het voormalige ZHESM materieel deed tijdelijk dienst van januari 1946 tot juli 1946 op een deel van de herstelde spoorlijn. Na juli 1946 keerde het materieel echter niet meer terug en werd vervangen door stroomlijnmaterieel. De eerste jaren zijn het vooral Materieel'35 en Materieel'36. Vanaf 1948 stroomt het nieuwe Materieel'46 in. Het station van Rotterdam Hofplein wordt herbouwd. In 1953 wordt het traject tussen Den Haag Hollands Spoor en Scheveningen gesloten en vervolgens opgebroken.

In 2002 wordt het Hofpleinviaduct in Rotterdam op de Rijksmonumentenlijst geplaatst. Nadat vanaf augustus 2010 de metro's door een tunnel rijden, zijn de spoorrails van het viaduct verwijderd. In 2011 is een deel van het viaduct over de A20 en het spoor Rotterdam Centraal - Gouda afgebroken. In 2006 is het viaduct verkocht aan de Rotterdamse wooncorporaties Vestia en Havensteder. Zij werken aan het plan de Hofbogen om de bedrijfsruimtes in de bogen nieuwe functies te geven. Het voormalige spoortraject wordt ontwikkeld als verblijfsgebied. Mogelijk kan de voormalige B 61 hier een rol bij spelen.

In augustus 2019 wordt er 1.900 meter van het viaduct, bestaande uit 189 overspanningen, verkocht door ProRail en Hofbogen B.V. aan vastgoedbedrijf Dudok Groep.


Aanleg

In 1905 werd begonnen met de aanleg van de spoorlijn.

Voor de aanleg van de spoorlijn door Rotterdam Noord, werd er gebruik gemaakt van een viaduct, welke opgetrokken is uit gewapend beton.


Beveiliging


In 1954 wordt het automatisch blokstelsel met lichtseinen in gebruik genomen.


Opening & Ingebruikname

De opening van het eerste deel, Den Haag Hollands Spoor - Scheveningen, vond plaats op 1 mei 1907. Het tweede deel, Den Haag Hollands Spoor - Rotterdam Hofplein, werd op 1 oktober 1908 geopend. De lijn werd vanaf de opening geëxploiteerd door de ZHESM. De eerste twee jaar na de opening, werden de treinen gereden door de stoomtractie. Hiervoor werden tenderstoomlocomotieven van de serie 5500 gebruikt. Deze locomotieven worden gesteld door het depot Rotterdam Delftsche Poort.


Wijzigingen

  • Om tot een betere verdeling te komen van de fasescheiding werd deze in 19 verplaatst naar en ingekort tot 17 meter. Op deze manier werd een betere verdeling te krijgen van de netten. Ook stranden op deze manier minder treinen als zij met een lagere snelheid het stroomleze gedeelte berijden.


  • In 1926 wordt de bovenleidingspanning vervangen door 1.500 Volt gelijkstroom. Op 1 april 1926 vond de omschakeling plaats, zonder dat daarvoor een stroomloze ombouwperiode nodig voor was. De centrale in Leidschendam werd gesloten en vervangen door onderstations bij Den Haag Loolaan en Schiebroek. De benodigde elektriciteit werd verkregen uit het openbare elektriciteitsnet. Het centralegebouw in Leidschendam werd na de sluiting verbouwd en ingericht tot een hal van de lijnwerkplaats.


  • In de zomer van 1972 wordt door het ministerie van Verkeer en Waterstaat toestemming gegeven om ten noorden van Den Haag een verbinding aan te leggen tussen de spoorlijn uit Leiden en de Hofpleinlijn. Met deze verbinding is het mogelijk om vanaf 1976 rechtstreeks vanuit Leiden naar het nieuwe station van Den Haag Centraal te kunnen rijden. In oktober 1974 beginnen deze werkzaamheden. Er worden twee enkelsporige bogen aangelegd. De opening is voorzien in mei 1976.
  • In 1973 wordt de spoorlijn ten noorden van Voorburg op een aarden wal met een aantal viaducten aangelegd. Op deze manier wordt voorkomen dat er overwegen nodig zijn voor de nieuw te bouwen wijk ten noorden van de spoorlijn. In de nacht van 6 op 7 oktober 1973 is de opgehoogde spoorlijn in de richting van Den Haag aangesloten op de bestaande spoorlijn. Op 16 juni 1974 is de tweede fase van de verhoging van de spoorlijn in gebruik genomen. Begin juli 1974 is het spoor in de richting van Rotterdam omhoog gebracht.
  • Aan het begin van 1975 wordt begonnen met de werkzaamheden om de beveiliging tussen Rotterdam Kleiweg en Nootdorp te automatiseren. Tegelijkertijd wordt het baanvak ingericht voor rijden op rechterspoor. Voor de inbouw van ATB en de linkerspoorbeveiliging worden voorbereidingen getroffen. De werkzaamheden moeten in 1977 zijn afgerond.
  • Op 15 maart 1975 wordt begonnen met de aansluiting van de Zoetermeer Stadslijn op de Hofpleinlijn. De nieuwe spoorlijn wordt verdiept aangelegd om zo verstoring in het landschap te voorkomen als gevolg van de viaducten.


Stations

Aan de Hofpleinlijn hebben in totaal 15 stations gelegen. In de loop der jaren zijn er van deze 7 gesloten. Drie stations zijn van naam veranderd sinds de aanleg.

Rotterdam Hofplein

Het beginpunt van de spoorlijn in Rotterdam was het station Rotterdam Hofplein. Het station ligt op kilometer punt 0,0.

Rotterdam Bergweg

Het station ligt op kilometer punt 0,9.

Rotterdam Kleiweg

Bij de opening van de spoorlijn heet dit station Schiebroek. In 19 verandert de naam in Rotterdam Kleiweg. Het station ligt op kilometer punt 2,5.


Rotterdam Wilgenplas

In 1933 werd de halte geopend als vervanging van de halte Adrianalaan.

Adrianalaan

In 1924 werd de halte geopend. In 1932 werd de stopplaats al weer gesloten en vervangen door het station Rotterdam Wilgenplas. De stopplaats ligt op kilometer punt 5,4.

Rodenrijs

In 1965 wordt de naam gewijzigd naar Berkel en Rodenrijs. Het station ligt op kilometer punt 5,9.

Berkel

Het station werd gesloten op 30 mei 1965. Het station ligt op kilometer punt 8,4.

Pijnacker

Het station ligt op kilometer punt 11,0.

's-Gravenweg

Het station ligt op kilometer punt 14,6.

Nootdorp-Veenweg

Het station ligt op kilometer punt 16,4.

Voorburg/Leidschendam

Het station ligt op kilometer punt 18,5.

Den Haag Laan van Nieuw Oost Indië

Het station ligt op kilometer punt 21,7.

Den Haag Hollands Spoor

Het station ligt op kilometer punt 23,4.

Wassenaar

Het station ligt op kilometer punt 22,9.

Renbaan

Het station ligt op kilometer punt 24,0.

Pompstationweg

Het station ligt op kilometer punt 27,1.

Scheveningen

Het station ligt op kilometer punt 28,5.


Aansluitingen

Dienstregeling

In 1907 rijden er tussen Den Haag en Scheveningen stoomtreinen. In 1908 stromen de elektrische motorrijtuigen en aanhangrijtuigen in, welke vanaf mei 1908 een proefbedrijf rijden. Op 1 oktober 1908 komt het elektrische materieel in dienst. In 1908 rijdt elk half uur een sneltrein vanuit Rotterdam naar Den Haag in 23 minuten. Deze stopt alleen op Den Haag Laan van Nieuw Oost Indië en Den Haag Hollands Spoor. Enkele treinen stoppen ook in Voorburg - Leidschendam. Naast deze sneltrein rijdt er om de twee uur een stoptrein, welke er 33 minuten over doet. In de zomerdienst rijden de treinen vanuit Hofplein naar Scheveningen direct door, zonder naar Den Haag te rijden. Hierbij wordt er gebruik gemaakt van de verbindingsboog bij de Loolaan. In de zomer van 1914 is er een halfuurdienst tussen Rotterdam en Scheveningen en tussen Den Haag en Scheveningen. Tot de zomerdienstregeling van 1915 rijden ook stoomtreinen op dit traject. Deze worden getrokken door een HSM tenderlocomotief uit de serie 700 (NS serie 5500). Deze rijden vooral op Den Haag - Scheveningen. Tussen 1919 en 1926 keren de stoomlocomotieven terug op dit traject, ditmaal locomotieven uit de serie 800 (NS 5800). In 1926 wordt dit materieel tijdelijk vervangen door het Materieel'24 als gevolg van de ombouw naar 1.500 Volt. In 1924 wordt de halte Adrianalaan geopend, waardoor de stoptrein onderweg 11 keer stopt. In 1929 doet de sneltrein er 25 minuten over om van Rotterdam in Den Haag te komen met twee keer stoppen. De stoptrein gaat nu ieder uur rijden en stopt 11 keer. De reisduur van de stoptrein is 36 minuten. In de spitsuren en rond het middaguur rijden extra treinen. Zo rijdt er tussen Den Haag Hollands Spoor en Scheveningen om de twee uur een stoptrein. De spitstreinen stoppen onderweg op meer haltes dan de sneltreinen, maar op minder haltes dan de stoptreinen. Daarnaast rijdt er acht keer per dag een rechtstreekse trein Rotterdam Hofplein - Scheveningen.

In 1938 vervalt het onderscheid tussen stoptreinen en sneltreinen in de spits. De sneltreinen rijden in 23 minuten tussen Rotterdam Hofplein en Den Haag Holland Spoor. Onderweg wordt er vier keer gestopt. In de spits wordt op slechts een deel van de stations gestopt. Buiten de spitsuren rijden er alleen maar stoptreinen tussen Rotterdam en Den Haag. Deze rijden echter wel om de 20 minuten. Onderweg stoppen zij negen keer en doen er 30 minuten over. De stationnementen op de haltes van Adrianalaan, 's-Gravenweg en Nootdorp-Veenweg zijn inmiddels gesloten en in 1933 is het station Rotterdam Wilgenplas geopend, nabij het gelijknamige zwem- en pretpark dat ontstond in de zandafgraving voor de aanleg van de spoorlijn. De enige sneltreinen waren de treinen die elk uur tussen Rotterdam Hofplein en Scheveningen rijden. Tussen Den Haag Hollands Spoor en Scheveningen rijdt een stoptrein die er 16 minuten over doet.

Met uitzondering van het materieel dat op 14 mei 1940 door een Duits bombardement werd verwoest en de mBD 9953, reed het materieel tot aan de spoorwegstaking van 1944. Van 1 januari 1946 to juni 1946 rijdt de combinatie mBC 9911 + Ces 8043 de dienst op doordeweekse dagen. In het weekend wordt een elektrisch treinstel ingezet. In 1948 rijdt het nieuwe materieel'46 er twee keer per uur een trein vanuit Rotterdam Hofplein naar Den Haag. Het ene half uur was dit een sneltrein, die onderweg stopte te Bergweg, Leidschendam-Voorburg, Laan van Nieuw Oost Indië en Hollands Spoor. Het andere half uur rijdt er een stoptrein naar Scheveningen en stopt onderweg bij alle stations. Deze rit duurt 56 minuten. In 1951 rijdt er elk uur een sneltrein die op Bergweg, Pijnacker, Leidschendam-Voorburg, Laan van Nieuw Oost Indië en Hollands Spoor stopt. Deze rit duurt 28 minuten. Na Hollands Spoor gaat deze trein door als stoptrein naar Scheveningen. Een stoptrein vertrek het andere half uur en doet 33 minuten over de rit naar Hollands Spoor. Naast deze snel- en stoptreinen rijdt er twee keer per dag een directe trein naar Scheveningen. Met het ingaan van de winterdienstregeling op 4 oktober 1953 wordt de aftakking naar Scheveningen gesloten voor het treinverkeer.

Vanaf de zomer van 1971 is het station Rotterdam Hofplein onbemand. De bediening van de seinen en wissels gebeurd vanaf dat moment door de halte Rotterdam Kleiweg. De treinen van Kleiweg naar Hofplein rijden vanaf dat moment links.

In 1975 wordt het eindpunt in Den Haag verplaatst naar het nieuwe station Den Haag Centraal. Daarnaast zullen alle treinen beginnen en eindigen in Rotterdam Hofplein en niet meer naar Rotterdam Centraal rijden. Deze treinen gaan in de spits iedere 15 minuten rijden, daarbuiten is de frequentie iedere 30 minuten.

Vanaf 1977 komen de nieuwe Sprinters op de lijn te rijden. Tegelijkertijd wordt een halfuursdienst ingevoerd, die op alle tussengelegen stations stopt. In de ochtend- en avondspits rijdt er om het kwartier een trein.


Op 25 mei 2006 worden er afscheidsritten verreden op de Hofpleinlijn en Zoetermeerlijn. Hiermee neemt de NS afscheid van de exploitatie van beide spoorlijnen voor hun verbouwing tot tramlijn voor RandstadRail. Bij deze ritten rijden de DE3 113, ElD4 766 en de Blokkendoosstam, aangevuld met de mC 9002, over de Hofplein. Hierbij wordt een sneldienst uigevoerd Den Haag – Pijnacker – Berkel en Rodenrijs – Rotterdam Hofplein. De treinen waren hierbij vrij toegankelijk. De andere drie composities op de spoorlijn bestonden uit de EL4 514, El 2965 en een compositie van twee treinstellen SGM-II, welke ook op de Zoetermeerlijn rijden. Als gevolg van een defect wordt de DE3 113 weggesleept door de ElD4 766 en vervangen door de oranje El4 4240. Op spoor 9 te Den Haag Centraal was de ElD2 252 te bezichtigen.


In 2006 wordt de spoorlijn losgekoppeld van het NS net en opgenomen in het netwerk van RandstadRail. De beveiliging en ligging van een aantal station werden gewijzigd. Tot augustus 2010 werd er gebruik gemaakt van het oude viaduct door Rotterdam. Vanaf dat moment rijden de metro's door een nieuwe tunnel en is het viaduct los gekoppeld van RandstadRail netwerk. Tussen Den Haag Centraal en de nieuwe halte Melanchtonweg rijden de metro's op het voormalige traject van de Hofpleinlijn. Nadat de laatste treinen in 2006 over het viaduct hebben gereden tussen Rotterdam Kleiweg en Rotterdam Hofplein, wordt het viaduct verkocht aan Hofbogen B.V. Zij willen het viaduct ontwikkelen tot verblijfplaatsen. In 2009 worden daartoe 7 bogen gerenoveerd. In 2014 worden nog eens 10 bogen gerenoveerd. In het voorjaar van 2017 wordt over een lengte van bijna 2 kilometer het spoor verwijderd dat over de bogen loopt. Tegelijkertijd maakt ProRail het dak lekdicht. In april 2017 moeten deze werkzaamheden zijn afgerond. Als monument zal de voormalige mB 9952 op het viaduct worden geplaatst.


Ongevallen

  • Op 14 mei 1940 werd het station Rotterdam Hofplein getroffen door een Duits bombardement. Het station werd hierbij volledig verwoest, evenals het aldaar aanwezige materieel. Van het voormalige ZHESM materieel waren de rijtuigen mC 9902, mB 9928 en C 8003 aanwezig. Ook waren de voormalige HSM rijtuigen C 8020 en BC 8005 aanwezig.


Sluiting & opbraak

Op 4 oktober 1953 wordt het treinverkeer op het traject tussen Den Haag Hollands Spoor/Leidschendam-Voorburg - Scheveningen gestaakt. In de daarop volgende tijd wordt het spoor tussen de Loolaan en Scheveningen opgebroken.

Nadat de laatste trein heeft gereden in de nacht van 2 op 3 juni 2006 wordt begonnen met de ombouw van de spoorlijn naar metrolijn. De exploitatie komt in handen van RandstadRail, een onderneming van de Haagse HTM en de Rotterdamse RET. Tussen 2016 en 2018 zijn de ballast en sporen op het viaduct verwijdert.