Hanzeboog

Ter vervanging van de oude overspanning over de IJssel tussen Hattem en Zwolle en met de intensivering van de treindienst als gevolg aanleg van de Hanzelijn, is in 2008 begonnen met de bouw van een nieuwe brug over de IJssel.

De Hanzeboog in 2011
foto: Martin Verwoert

Geschiedenis

Als in de eerste plannen worden gemaakt voor het doortrekken van de Flevolijn in de richting van Zwolle, komt ook de vervanging van de bestaande brug ter sprake. Doordat er meer treinen gebruik moeten maken van de brug, blijft er weinig tijd over om de brug te kunnen openen voor de scheepvaart. Er wordt besloten tot de bouw van een vaste brug met een doorvaarthoogte van 9,1 meter bij hoogwater. Deze hoogte is gelijk aan de Katerveerbrug in de Zuiderzeestraatweg en de brug in de snelweg A28. De brug ligt 50 meter meer landinwaarts ten opzichte van de bestaande brug. De brug heeft een totale lengte van 938 meter, een breedte van 18 meter en het hoogste punt van de boog is 15 meter hoog. De hoofdoverspanning heeft een lengte van 300 meter, waarvan het middendeel een lengte heeft van 150 meter. De aangrenzende delen aan weerszijden van het middendeel hebben een lengte van 75 meter. Het middendeel heeft een gewicht van 2.500 ton. De ruimte tussen de pijlers bedraagt 40 meter. Aan de Hattemse zijde wordt het eerste oplegpunt van de brug gefixeerd, omdat op deze aanbrug de splitsing is van de Hanzelijn en de spoorlijn naar Harderwijk. Om bij temperatuurverschillen te kunnen uitzetten en krimpen, is het oplegpunt aan de Zwolse zijde flexibel. Het oplegpunt kan een uitzetting van ongeveer een meter opvangen.

In 2006 worden de eerste voorbereidingen getroffen voor de aanleg van de brug. Door ProRail wordt de inschrijving geopend voor aannemers om de brug te bouwen. Op 14 september 2006 moeten de biedingen binnen zijn. Er wordt met 5 partijen gesproken over de ontwerpen. Na deze gesprekken vallen 2 partijen af. De drie andere partijen maken een nieuwe aanbieding met de laatste wijzigingen en een maquette. Op 25 juli 2007 wordt bekend dat Aannemer Welling uit Didam, samen met het Duitse Züblin de winnaar is van de aanbesteding. De brug is ontworpen door Quist Wintermans. Op 19 september 2007 wordt het contract ondertekend. De stalen brugdelen worden geleverd door Max Bögl. De brugdelen worden in Duitsland in de fabriek van Max Bögl gefabriceerd en per schip naar Zwolle Katwolde overgebracht. Per vrachtwagen zijn de delen naar de bouwlocatie van de brug vervoerd. Het middendeel wordt aan de Zwolse zijde van de brug op een tijdelijke bouwlocatie gebouwd en later ingevaren.

De brug bestaat uit twee kokerliggers, welke onderling zijn verbonden met dwarsverbindingen. De kokerliggers zijn intern voorzien van eveneens dwarsverbindingen. Op de dwarsverbindingen worden betonplaten met wapening bevestigd. Op deze platen wordt het definitieve betondek met een dikte 23 centimeter gestort. Op dit betondek wordt de ballast gestort met daar weer de dwarsliggers en rails bovenop. Aan de landzijde van de brug wordt een fietsbrug aangelegd met een breedte van 4 meter. De kosten van de brug bedragen ongeveer 50 miljoen euro.

Planning

De eerste plannen voor de brug dateren uit . In de zomer van 2010 is de verwachting dat in oktober 2010 begonnen kan worden met de aanleg van de spoorse infrastructuur. Medio december 2010 zal de eerste werktrein over de brug gaan rijden. Eind april 2011 zullen de eerste treinen uit de dienstregeling gebruik gaan maken van de brug. In juni 2011 zal de brug gereed zijn.

Aanleg

In 2008 wordt begonnen met het bouwrijp maken van het terrein. In augustus 2008 start de bouw van de 18 V-vormige pijlers. Deze hebben een hoogte van tussen de 7 en 15 meter. Het onderste punt van de V is bij alle pijlers op gelijke hoogte. Bij hoogwater zal de V-vorm van de pijlers zichtbaar blijven. De pijlers zijn geplaatst op heipalen. In mei 2009 zijn de V-vormige pijlers gereed. Op deze pijlers is de staalconstructie gebouwd. Het middendeel wordt apart naast de brug gebouwd. In het weekend van 1 en 2 mei 2010 is begonnen met het inhijsen van dit middendeel. Op 1 mei 2010 is het middelste brugdeel op twee pontons gereden. De pontons zijn naar de twee boogstukken op de wal gevaren en met zware ankers verankerd op de bodem van de IJssel. Op 2 mei 2010 is het middendeel met behulp van takelinstallaties op zijn plaats gehangen. Rond 18.00 hangt het middendeel op zijn plaats. Eind juli 2010 is het betondek gereed, zodat de ballast etc. kan worden aangelegd. Eind september 2010 is de brug opgeleverd en overgedragen aan de aannemers voor het leggen van ballast, dwarsliggers en rails. De rails worden op de brug vastgemaakt door middel van een compensatie- of schuiflas. Dit is nodig vanwege de mogelijke uitzetting van de brug met een meter. Op deze manier wordt schade aan de rails als gevolg van uitzetting voorkomen.

Opening

In het paasweekend van 24 en 25 april 2011 is de brug voor het treinverkeer van Amersfoort naar Zwolle in gebruik genomen. In het pinkersterweekend van van 12 en 13 juni 2011 is het spoor van Zwolle naar Amersfoort omgelegd naar de nieuwe brug. Het treinverkeer maakt sinds 14 juni 2011 gebruik van de nieuwe brug.

Bronnen

De nieuwe IJsselbrug bij Zwolle - H. Peters - Maandblad: Railmagazine, 32e Jaargang - 2010 nummer 277 Blz: 34-40 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489