DE4 (TEE RAm)
In 1957 werd een netwerk opgezet van luxe treinen in Europa, het TEE (Trans Europe Express) netwerk. Diverse Europese spoorwegmaatschappijen gingen hiervoor dieselmaterieel ontwikkelen. De spoorwegen in Europe waren nog niet overal geëlektrificeerd. In samenwerking met de Zwitserse spoorwegen, de SBB, werd een vierdelig treinstel ontwikkeld en gebouwd.
Inhoud
Geschiedenis
Technische gegevens
| Toelatingsgegevens spoorwegvoertuig | |
| Typegegevens | |
| Voertuigtype | TEE |
| Nummers spoorwegvoertuig | NS DE4 1001 – 1003 SBB RAm 501 – 502 |
| Toelatings Landen | Nederland, Zwitserland, België, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland |
| Voertuigcategorie (in klassieke NS notatie) | dieselelektrisch vierwagentreinstel (DE4) |
| Configuratie (in klassieke NS notatie) | mDk (bakcode 701) A (bakcode 702) Ar (bakcode 703) Ak (bakcode 704) |
| EVN / NVR en Configuratie | n.v.t. |
| afkorting voertuigexploitant (AVE) | NS SBB |
| Bouwjaar | 1957 |
| Fabrikant | Werkspoor Utrecht Schweizerische Industrie-Gesellschaft (SIG) in Neuhausen am Rheinfall (CH) Brown Boveri & Cie, Baden (CH) |
| Maximale treinsamenstelling | 2 treinstellen |
| Basisgegevens van het type | |
| Lengte over de koppelingen | 98.020 mm |
| Aantal assen / Configuratie | 18 / A1A' A1A' + 2' 2' + 2' 2' + 2' 2' |
| Nominale wieldiameter (min./max.) | motordraaistel 1040 mm loopdraaistel 940 mm |
| Hart op hart draaistellen | motorrijtuig 15.875 mm looprijtuig 18.300 mm |
| Asafstand binnen draaistel | motordraaistel 2 x 2250 mm loopdraaistel 2.700 mm |
| eigen totaal gewicht (leeg / beladen) | 228 t / 240 t |
| Aslast (leeg/beladen) | |
| Tonmetergewicht (leeg) | |
| Soort remsysteem | zelfwerkend doorgaand tweeleiding Oerlikon-hogedruk rem |
| Remgewicht (leeg/beladen) | leeg = t, beladen = t |
| Technisch maximum snelheid | 160 km/h |
| Infra eigenschappen | |
| energievoorziening | dieselelektrische tractie |
| omgrenzingsprofiel | UIC |
| kleinste boogstraal | 125 m treinstel (90 m rijtuig) |
| baanvakbelastingcategorie: | C2 |
| treindetectlesystemen: | |
| treinbeïnvloedingssysteem: | Frans/Belgische systeem: crocodiles |
Opgemerkt moet worden dat op het materieel slecht de algemene kenmerken waren aangebracht, zoals maatschappij en treinnummer maar geen bak kenmerken.
Uitvoering
Inzet
Europa
| In hun Europese tijd rijden de Nederlands-Zwitserse TEE-treintreinstellen de volgende diensten: | |||
| Van 2 juni 1957 tot en met 16 juni 1963, vijf treinstellen in vijfdaagse omloop (3.502,0 km) | |||
| dag 1 | TEE 30 (SBB: ZA) Edelweiss, Zürich -Amsterdam | ||
| dag 2 | TEE 128 Etoile du Nord, Amsterdam - Parijs Noord | ||
| TEE 145 l'Oiseau Bleu, Parijs Noord - Brussel Centraal | |||
| dag 3 | TEE 108 l'Oiseau Bleu, Brussel Centraal - Parijs Noord | ||
| TEE 125 Etoile du Nord, Parijs Noord -Amsterdam | |||
| dag 4 | TEE 31 (SBB: AZ) Edelweiss, Amsterdam - Zürich | ||
| dag 5 | Onderhoud te Zürich Depot F (later Zürich Depot G) | ||
| daar voor zijn nodig: | |||
| • Edelweiss: 2 treinstellen | |||
| • Etoile du Nord/Oiseau Bleu: 2 treinstellen | |||
| • Onderhoud 1 treinstel | |||
| Van 17 juni 1963 tot en met 30 mei 1964, met vier treinstellen in vierdaagse omloop (3.502,0 km): | |||
| dag 1 | TEE 30 (SBB: ZA) Edelweiss Zürich -Amsterdam | ||
| dag 2 | TEE 128 Etoile du Nord Amsterdam - Parijs Noord | ||
| TEE 145 l'Oiseau Bleu Parijs Noord -Brussel Centraal | |||
| dag 3 | TEE 108 l'Oiseau Bleu Brussel Centraal - Parijs Noord | ||
| TEE 125 Etoile du Nord Parijs Noord -Amsterdam | |||
| dag 4 | TEE 31 (SBB: AZ) Edelweiss Amsterdam – Zürich | ||
| daar voor zijn nodig: | |||
| • Edelweiss: 2 treinstellen | |||
| • Etoile du Nord/Oiseau Bleu: 2 treinstellen | |||
| • In herstelling 1 treinstel | |||
| Van 31 mei 1964 tot en met 1 augustus 1964, met drie treinstellen in driedaagse omloop (2.884,6 km): | |||
| dag 1 | TEE 30 (SBB: 76) Edelweiss Zürich - Amsterdam | ||
| dag 2 | TEE 122 Etoile du Nord Amsterdam - Parijs Noord | ||
| TEE 125 Etoile dtt Nord Parijs Noord -Amsterdam | |||
| dag 3 | TEE 31 (SBB: 75) Edelweiss Amsterdam -Zürich | ||
| daar voor zijn nodig: | |||
| • Edelweiss:: 2 treinstellen | |||
| • Etoile du Nord: 1 treinstel | |||
| • Reserve: 1 treinstel | |||
| • In herstelling: 1 treinstel | |||
| Van 2 augustus 1964 tot en met 27 september 1969, met drie treinstellen in driedaagse omlooop (3.030,2 km): | |||
| dag 1 | TEE 30 (SBB: 76) Edelweiss Zürich -Amsterdam | ||
| dag 2 | TEE 31 (SBB: 75) Edelweiss Amsterdam -Zürich | ||
| dag 3 | TEE 8 (SBB: 70) Arbalète Zürich -Parijs Oost | ||
| TEE 7 (SBB: 79) Arbalète Parijs Oost -Zürich | |||
| daar voor zijn nodig: | |||
| • Edelweiss:: 2 treinstellen | |||
| • Arbalète: 1 treinstel | |||
| • Reserve: 1 treinstel | |||
| Van 28 september 1969 tot en met 9 februari 1971, met drie treinstellen in driedaagse omloop (2.512,8 km): | |||
| dag 1 | TEE 30 Edelweiss Zürich -Amsterdam | ||
| dag 2 | TEE 31 Edelweiss Amsterdam - Zürich | ||
| dag 3 | TEE 56 Bavaria Zürich - München | ||
| TEE 57 Bavaria München - Zürich | |||
| daar voor zijn nodig: | |||
| • Edelweiss: 2 treinstellen | |||
| • Bavaria 1 treinstel | |||
| • Reserve 1 treinstellen | |||
| • In herstelling 1 treinstel | |||
| Van 10 februari 1971 tot en met 25 mei 1974, met twee treinstellen in tweedaagse omloop (1.804,0 km) | |||
| dag 1 | TEE 31 Edelweiss Amsterdam – Zürich, vanaf 23 mei 1971 TEE 91 | ||
| dag 2 | TEE 30 Edelweiss Zürich – Amsterdam, vanaf 23 mei 1971 TEE 90 | ||
| daar voor zijn nodig: | |||
| • Edelweiss: 2 treinstellen | |||
| • Reserve: 1 treinstel | |||
| • In herstelling: 1 treinstel | |||
- Op 25 mei 1974 rijden de treinstellen voor het laatst hun diensten tussen Nederland en Zwitserland.
- Op 3 juli 1974 rijdt de NVBS met de DE4 1001 en 1002 een afscheidsrit door Nederland en België.
- Op 5 juli 1974 rijdt het personeel van Depot Zürich met de RAm 502 een afscheidsrit door Zwitserland.
- Op 29 augustus 1974 rijdt de SEAK met de RAm 502 een rit door de nog in aanbouw zijnde Heitersbergtunnel tussen Zürich en Lenzburg.
Canada
Onderhoud
Het reguliere onderhoud vond plaats bij de SBB, eerst in Depot F en later Depot G beide te Zürich (CH), of klein onderhoud in de nachtelijke uren aan de lijnwerkplaats Utrecht.
Revisie
De motorrijtuigen van deze treinstellen werden gereviseerd door de Tilburgse hoofdwerkplaats. De looprijtuigen werden, op een korte tijd na, door de Hauptwerkstätte Zürich van de SBB gereviseerd. In de korte periode 1964 - 1965 was NS een namelijk ook verantwoordelijk voor de revisie van de looprijtuigen. Zij voerde deze werkzaamheden uit in de hoofdwerkplaats Haarlem. Dit was niet tot ieders genoegen omdat niet alleen qua opbouw, maar ook wat betreft onderdelen deze looprijtuigen sterk af weken van het NS-materieel. Het moge duidelijk zijn dat dit geen logische keuze was. Na minder dan twee jaar ging het de verantwoordelijk voor deze rijtuigen dan ook weer terug naar de SBB.
Bijzondere uitvoeringen
Zover bekent waaren er ten tijde van hun inzet in Europa geen bijzonder uitvoeringen.
Wijzigingen
Vernummeringen
Schadegevallen
- Op 9 februari 1971 ontspoort treinstel RAm 501 te Aitrang (Duitsland). Het treinstel is dan onderweg als trein TEE 57 van München naar Zürich. Door een te hoge snelheid ontspoort het treinstel in een bocht. Kort na de ontsporing van het treinstel rijdt railbus 798 639 ook nog op de ravage in. De asbest houdende looprijtuigen werden ter plaatse gesloopt door ze eerst in brand te steken, iets dat heden ten dage ondenkbaar zou zijn. Uiteindelijk komt op 16 juli 1971 de motorwagen mDk 501 via Bahnbetriebswerk Kempen en Hauptwerkstätte Zürich naar de hoofdwerkplaats Tilburg om te worden ontdaan van alle nog bruikbare onderdelen. De motorwagen wordt 30 november 1971 pas formeel terzijde gesteld, maar is dan eind oktober al door de Gebr. Koek gesloopt op het terrein van de Wph Tilburg en in delen naar de Mijdrecht overgebracht. OP 28 oktober 2012 werd in Aitrang een gedenkteken ter herinnering aan de slachtoffers.
- Op juli 1971 loopt de mDk 1003 brandschade op. Op 9 juli 1971 wordt het treinstel naar Tilburg overgebracht voor herstel.
Bakwisselingen
In 1968 wisselt het treinstel 1001 zijn motorwagen mDk met het motorrijtuig van mDk 501. De rijtuigen van de 501 worden gebruikt voor proeven.
| Nummer | mDk | A | Ar | Ak | Datum bakwisseling | Reden voor wisseling |
| 1001 | mDk | A | Ar | Ak | ||
| 1002 | mDk 501 | A | Ar | Ak | ||
| 1003 | mDk | A | Ar | Ak | ||
| 501 | mDk 502 | A | Ar | Ak | april 1969 | revisie |
| 502 | mDk 1002 | A | Ar | Ak |
Afvoer
De Ak + Ar + A 501 zijn in Nederland formeel op 27 juli 1971 afgevoerd. Voor de mDk 501 gebeurde dit op 30 november 1971. De Ak + Ar + A 501 zijn in voorjaar 1971 ter plaatse in Aitrang gesloopt en de mDk 501 eind oktober 1971 in Tilburg.
Verkoop aan Canada
In 1976 werden de vier resterende treinstellen verkocht aan de Ontario Northland Railway (ONR) in Canada. Voor dat de treinstellen naar Canada werden verscheept, zijn de treinstellen gerenoveerd in Tilburg. Hierbij werden ook enkele bakwisselingen uitgevoerd. Het motorrijtuig mDk 502 werd gekoppeld met de rijtuigen A + Ar + Ak van de 1001. Het motorrijtuig mDk 1001 werd gekoppeld met de rijtuigen A + Ar + Ak van de 502. De 1002 en 1003 wisselden hun stuurrijtuigen Ak.
Na de aankomst van de treinstellen werden de treinstellen al vernummerd om doublures met bestaande locomotieven te voorkomen.
In 1979 en 1980 werden de mDk rijtuigen vervangen door diesel locomotieven van het type FP7-A. Hierbij werden de treinstellen nog een keer vernummerd. De mDk rijtuigen werden in 1984 gesloopt.
| NS/SBB nummer | ON nummer | Naar Canada | Nummer 1977 | Nummer ON locomotief | Nummer 1980 | Sloop mDk | Ter zijde | Sloop |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1001 | 1900 | 29 maart 1977 | 1980 | 1518 | 1985 | 1984 | 9 februari 1992 | |
| 1002 | 1901 | 30 maart 1977 | 1981 | 1510 | 1987 | 1984 | 9 september 1991 | |
| 1003 | 1902 | 12 augustus 1977 | 1982 | 1519 | 1984 | 1984 | 9 februari 1992 | |
| 502 | 1903 | september 1977 | 1983 | 1501 | 1986 | 1984 | 9 februari 1992 |
Museummaterieel
Afleverdata
Afleverdata treinstellen NS
| Stelnummer | Afleverdatum | In dienst | In revisie | Uit revisie | In revisie | Uit revisie | In revisie | Uit revisie | In revisie | Uit revisie | Ter zijde | Sloop(rit) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1001 | december 1969 | 11 juni 1970 | Ak: n.v.t.; Ar: n.v.t.; A n.v.t. (St. TEE) | |||||||||
| 1002 | Ak: n.v.t. (St. TEE) | |||||||||||
| 1003 | 5 juni 1970 | A + Ar + Ak: n.v.t. (St. TEE) |
Afleverdata treinstellen SBB
| Stelnummer | Afleverdatum | In dienst | In revisie | Uit revisie | In revisie | Uit revisie | In revisie | Uit revisie | In revisie | Uit revisie | Ter zijde | Sloop(rit) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 501 | mDk: april 1969 | Ak+Ar+A: 27 juli 1971 mDk: 30 november 1971 |
Ak+Ar+A: voorjaar 1971 mDk: oktober 1971 | |||||||||
| 502 | Ak: 2002 |
