Baureihe 189

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

Op basis van de EuroSprinter 127 001 wordt door Siemens een locomotief ontworpen en gebouwd die inzetbaar zal zijn in een groot deel van Europa.

Geschiedenis

Al in de jaren '60 van de 20e eeuw wordt door de Deutsche Bundesbahn de eerste multi-courante locomotieven besteld en in dienst gesteld. Dit zijn de locomotieven van het type E310 en E410. Hiermee kon het wisselen van locomotief aan de landsgrenzen worden vermeden. De locomotieven waren niet in alle gevallen succesvol in het slechten van de landsgrenzen. Met de komst van de draaistroommotoren en de verdere ontwikkelingen op het gebied van elektronische componenten, zorgen er voor dat het gemakkelijker wordt om een locomotief voor meerdere spanningen en beveiligingssystemen in Europa te ontwikkelen en te bouwen. In de jaren '90 geeft de Deutsche Bundesbahn opdracht aan de industrie tot het ontwikkelen van een locomotief die de oudere locomotieven van de Baureihe 103, 111, 151 en 181.2 moet vervangen. Door Krauss Maffei wordt in 1992 het prototype, de 127 001, geleverd. Deze locomotief is ook wel bekend als ES 64 P. Hierbij staat ES voor EuroSprinter, de 64 slaat op het vermogen. In dit geval 6.400 kW. De P staat voor Personen. De afgeleide Baureihen die op basis van dit platform zijn geleverd, zijn de 152 (ES 64 F), 182 (ES 64 U2) en 189 (ES 64 F4) Voor de Oostenrijkse Spoorwegen ÖBB zijn de Baureihe 1016 en 1116 (ES 64 U2) en 1216 (ES 64 U4) gebouwd.

In 1995 bestelt de DB 195 locomotieven bij Siemens-Kraussmaffei van de Baureihe 152 met een optie op nog eens 100 locomotieven. In 1999 geeft Deutsche Bahn de opdracht aan Siemens om de optie van 100 locomotieven te lichten. Zijn de locomotieven van de Baureihe 152 alleen inzetbaar in Duitsland, de nieuwe locomotieven moeten in meer landen inzetbaar zijn. Op basis van de ES 64 F wordt een nieuw concept ontwikkeld, het platform ES 64 F4. Door gebruik te maken van lichtere materialen, blijft de maximale aslast beperkt. In 2002 worden de eerste drie locomotieven van de Baureihe 189 gebouwd door Siemens. Op 25 september 2002 wordt de eerste locomotief, de 189 002, op InnoTrans in Berlijn overhandigd aan Railion. Met deze drie locomotieven wordt een intensief testprogramma doorlopen. Er zijn onder meer proefritten op de baan van Velim in Tsjechië, een wintertest in het noorden van Zweden en beproevingen onder 25.000 volt wisselspanning in Luxemburg. Eind april 2003 is het testprogramma afgerond en worden de drie locomotieven overhandigd aan Railion. Door de DB worden 100 locomotieven besteld die identiek zijn aan de eerste drie locomotieven. In oktober en november 2003 worden de drie locomotieven weer bij Siemens ingeleverd. Zij worden vervangen door locomotieven met de identieke nummers. De drie oorspronkelijke locomotieven worden opgenomen in het eigen verhuurpark van Siemens onder de naam Dispolook. De drie locomotieven krijgen de nummers 189 903, 189 904 en 189 905. De 100 locomotieven worden geleverd tussen mei 2003 en december 2005.

In totaal zijn er 213 locomotieven gebouwd van dit platform. Hiervan zijn er 100 in dienst geweest bij DB Cargo en haar rechtsvoorgangers. Hiervan zijn 60 locomotieven geschikt voor inzet in Nederland. Vanaf december 2007 zijn dit de 189 023, 189 065 - 189 080, 189 081 - 189 089 en 189 100. De locomotieven worden voorzien van twee extra pantografen voor gelijkspanning, inbouw van ETCS en het aanbrengen van een groot, wit vlak onder het cabineraam. In 2009 komen hier de locomotieven 189 023 - 189 054 en 189 081 bij. Door de SBB worden 18 locomotieven besteld, waarvan er 12 in dienst komen als Re 474 voor inzet in Zwitserland en Italië. De overige locomotieven zijn verkocht aan leasemaatschappijen in Europa. In 2006 koopt MRCE de locomotieven 189 090 - 189 099 van de DB. De DB huurt de locomotieven vervolgens weer terug. In mei 2007 is de 189 095 de eerste locomotief in de zwarte huisstijl van MRCE. In de zomer van 2007 maakt MRCE bekend dat zij andere plannen hebben voor de 10 locomotieven. Tussen juli 2007 en januari 2008 worden de bestaande contracten met de DB voor de lease van deze locomotieven beëindigd. Als eerste worden de 189 090 en 189 095 teruggegeven in juli 2007. In Berlijn worden zij zwart geschilderd. Vervolgens zijn zij naar Siemens in München overgebracht voor het plaatsen van twee extra pantografen, modules voor de treinbeveiliging en een software upgrade. In de daarop volgende maanden worden ook de 189 092 - 189 094 onder handen genomen. Na aflevering krijgen de locomotieven nieuwe nummers. Zij worden opgenomen in de serie ES64F4. Aangezien MRCE al locomotieven in dienst heeft met de nummers ES64F4 090 - ES64F4 099 ontstaan er dubbelingen in de nummering. Al vrij snel worden de locomotieven 189 093 - 189 095 verhuurd aan Veolia en krijgen de huisstijl van Veolia. Op de neuzen krijgen zij nu slechts het serie nummer ES 64 F4 op de neuzen. Aan de linkerzijde komt het locomotiefnummer te staan als E 189 093 - E 189 095. De 189 091, 189 096 - 189 099 worden in Wegberg onder handen genomen voor inzet bij DB Schenker in Nederland.

Op 3 oktober 2003 arriveren de locomotieven 189 004 en 189 007 in Nederland voor proefritten voor de toelating van de locomotieven. Vanaf 24 november 2003 gaat het testprogramma van start. Dit programma duurde tot 19 december 2003. De testtrein bestond uit weerszijden een locomotief Baureihe 189, drie rijtuigen met meetapparatuur, een rijtuig met aggregaat en een schutrijtuig. Dit waren de rijtuigen Df 92-37 002 + Df 92 37 005 + B 21-37 451. Omdat de locomotieven nog niet waren voorzien van ATB, fungeerde de 1619 als ATB kast. De proefritten vonden plaats tussen Helmond en Horst-Sevenum, op de Flevolijn en tussen Vlissingen en Kruiningen-Yerseke.

Vanaf 2 oktober 2020 begint een periode van 100 uur om de locomotieven van de Baureihe 189 probleemloos met de locomotieven van de Baureihe 193 te laten rijden. De locomotieven rijden in de normale dienstregeling de kolentreinen vanuit Emmerich naar Amsterdam Westhaven en de Maasvlakte. Mochten er geen problemen zijn, dan kunnen de locomotieven flexibeler ingezet worden. In Duitsland is dit al mogelijk. Tussen juni 2021 en oktober 2021 neemt DB Cargo 10 locomotieven over van MRCE. Zij worden geruild met locomotieven van de Baureihe 187. De locomotieven die naar DB Cargo gaan, zijn de 189 090 - 189 099, welke eerder door DB waren verkocht aan MRCE. De locomotieven die waren voorzien van een huisstijl van een huurder, zijn hiervan ontdaan. Zo reed de 189 099 voor RRF in een blauw-witte DistriRail uitvoering. In oktober 2021 gaat de 189 091 als laatste locomotief over.


Technische gegevens

De locomotieven hebben een lengte van 19,58 meter, een breedte van 3,00 meter en een hoogte van 4,245 meter. Het totaalgewicht van de locomotief bedraagt 87 ton. Dit gewicht is verdeeld over de locomotiefbak ( ton), draaistellen en wielen ( ton), centraal blok en compressor ( ton), Door de vier assen, bedraagt de asdruk 21,75 ton en is de asindeling Bo'Bo'. Elk draaistel is voorzien van een tractiemotor. Deze konden een continu vermogen ontwikkelen van 6.400 kW ( pk) bij een bovenleidingspanning van 25.000 en 15.000 volt wisselspanning. Onder 3.000 volt gelijkspanning bedraagt het vermogen 6.000 kW ( pk). Onder 1.500 volt gelijkspanning is er 4.200 kW ( pk) aan vermogen beschikbaar. De hoogste toegestane snelheid bedraagt 140 kilometer per uur. Bij de aanzet levert de locomotief een trekkracht van 300 kN.

De tractiemotoren zijn volgens neusophanging in het draaistel gemonteerd. De motoren worden gekoeld met lucht, afkomstig van de ventilatoren die onder de dakluiken zitten. Eén ventilator koelt de . Deze ventilator drijft tevens de laagspanningsgenerator van volt aan. De zuigercompressor van Westinghouse, type , zorgt voor de luchtdruk die de locomotief nodig is om te kunnen remmen. Ook de tyfoons, stroomafnemers en andere luchtverbruikers zijn op deze compressoren aangesloten. De locomotieven beschikken over een directe rangeerrem, elektrodynamische rem en een indirecte elektropneumatische treinrem.

De draaistellen hebben als code en hebben een radstand van 2,900 meter. De wielen hebben een grootte van 1,250 meter. De draaistellen zijn op 9,900 meter van elkaar geplaatst.


Uitvoering

Voor de locomotieven zijn diverse configuraties beschikbaar. Iedere configuratie staat voor toelating in de diverse landen met de daarbijbehorende beveiligingsapparatuur. De toelating voor België is komen te vervallen in .

Configuratie Toegelaten landen
VA Duitsland
VD Duitsland, Italië, Kroatië, Oostenrijk, Slovenië
VE Duitsland, Italië, Kroatië, Nederland, Oostenrijk, Slovenië
VF Italië, Zwitserland
VI Italië, Polen
VJ Duitsland, Nederland
VK Duitsland, Nederland
VL België, Duitsland, Italië, Kroatië, Nederland, Oostenrijk, Slovenië
VM Duitsland, Hongarije, Italië, Kroatië, Oostenrijk, Roemenië, Slovenië, Tsjechië
VO Duitsland, Nederland, Polen
VO Polen


Inzet

De locomotieven zijn bij diverse vervoerders ingezet. De locomotieven worden grotendeels via leasemaatschappijen zoals MRCE verhuurd aan de vervoerders. Hieronder zal alleen de inzet in Nederland bij DB Cargo worden vermeld.

Ingaande 9 december 2009 worden de eerste 26 locomotieven in Nederland ingezet. De locomotieven zullen vooral te zien zijn met treinen die over de Betuweroute van en naar Duitsland rijden. Dit zijn zowel intermodale treinen als kolentreinen. Als gevolg van het nog niet volledig gereed zijn van deze spoorlijn, rijden de locomotieven via de bestaande spoorlijnen naar Emmerich en Venlo. In de loop van 2010 zijn steeds meer treinen via de Betuweroute gaan rijden.


Met ingang van 1 januari 2016 veranderd de naam van DB Schenker Rail Nederland naar DB Cargo. Van de serie 1600 worden de Ford treinen tussen Sloe en Venlo overgenomen. Nieuw is het rijden sinds januari 2016 van drie keer per week van een trein styreen. Twee treinen zijn afkomstig van TTR in de Botlek. De derde komt uit het Belgische Hemiksem. De treinen gaan vanaf de Kijfhoek naar Bad Bentheim. Een deel van deze treinen rijdt met een locomotief serie 1600. De andere treinen met een locomotief Baureihe 189. Vanaf 16 april 2016 rijdt trein 61601 niet meer van Beverwijk Hoogovens naar de Kijfhoek. Door werkzaamheden aan het Duitse gedeelte van de Betuweroute is er minder capaciteit beschikbaar. De trein wordt door een locomotief Baureihe 189 naar Bad Bentheim gebracht. Begin juni 2016 is er een vroege, derde Unit Cargo trein ingelegd tussen Sloe en Kijfhoek. Deze treinen worden gereden door een locomotief van de serie 1600 of Baureihe 189. In november 2016 daalt de frequentie van de styreentreinen uit Hemiksem en uit de Botlek. Er rijden vanaf dat moment nog maar enkele treinen per maand. Vanaf begin december 2016 rijdt er drie keer in de week een trein met staalplakken van Tata Steel in Beverwijk naar Salzgitter. Deze trein wordt tussen Beverwijk en de Kijfhoek getrokken door een locomotief van de serie 1600. Via de Betuweroute en achter een locomotief van de Baureihe 189 gaat de trein door naar Duitsland.

In 2017 zijn er locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Tussen Kijfhoek en Sloe rijdt een binnenlandse Unit Cargo met een locomotief van de Baureihe 189. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa.

In 2018 zijn er locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Tussen Kijfhoek en Sloe rijdt een binnenlandse Unit Cargo met een locomotief van de Baureihe 189. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa. Een aantal diensten worden echter langzaam over genomen door de nieuwe locomotieven van de Baureihe 193. De locomotieven vervangen op andere routes dan naar Nederland veelal oudere locomotieven.

In 2019 zijn er locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Tussen Kijfhoek en Sloe rijdt een binnenlandse Unit Cargo met een locomotief van de Baureihe 189. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa.

In 2020 zijn er 60 locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Tussen Kijfhoek en Sloe rijdt een binnenlandse Unit Cargo met een locomotief van de Baureihe 189. Met het afvoeren van de laatste locomotieven van de serie 1600, nemen zij enkele treinen over van deze serie. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa. Ingaande augustus 2020 rijdt trein 61601 van Beverwijk naar Kijfhoek nog maar drie keer in de week in plaats van zes keer in de week. De trein rijdt nu alleen nog op woensdag, vrijdag en zaterdag.

In 2021 zijn er locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa. Per 5 april 2021 gaan de locomotieven de treinen 61030/61300 tussen de Kijfhoek en Onnen rijden. Deze treinen rijden op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag. Trein 61030 vertrekt om 13.26 van de Kijfhoek. Aankomst in Onnen via Amersfoort is om 17.35. Na aankomst rijdt de aangekomen locomotief direct naar de klaarstaande wagons voor trein 61300. Het vertrek van deze trein is om 17.53. De aankomst op de Kijfhoek is om 22.43 via de Hanzelijn. Vanwege de korte keertijd in Onnen rijdt trein 61030 geregeld te vroeg.

In 2022 zijn er locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa.

In 2023 zijn er locomotieven voor DB Cargo in Nederland. Zij worden ingezet voor de Unit Cargo-treinen vanuit de Kijfhoek naar Duitsland. Daarnaast worden de locomotieven ingezet met ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen in het Duitse Saargebied. Dit zijn treinparen per dag, zodat er locomotieven nodig zijn voor deze diensten. Ander bulkvervoer waar de locomotieven voor ingezet worden, zijn de kolentreinen van de Maasvlakte en Europoort naar diverse bestemmingen in Duitsland. Vanuit de Botlek rijdt keer per week een trein met aluminiumoxide naar Tsjechië. Vanuit de diverse containerterminals in het Rotterdams havengebied vertrekken dagelijks treinen met containers en wissellaadbakken naar diverse bestemmingen in Europa. Vanaf 11 juni 2023 komt de slag 61300/61030 tussen Kijfhoek en Onnen te vervallen. In plaats daarvan rijdt het treinpaar 45708/45709 uit Bad Bentheim naar Onnen. Daarnaast rijdt trein 61601 vanuit Beverwijk rechtstreeks naar Emmerich in plaats van via de Kijfhoek. De als trein 45711 omgenummerde trein rijdt twee à drie keer in de week. Trein 61261 van de Kijfhoek naar Beverwijk blijft wel rijden. Deze omleidingen zijn nodig in verband met de verbouwing van de Kijfhoek. De treinen 45725/45726 naar en van Köln Gremberg beginnen en eindigen in Roosendaal in plaats van de Sloehaven. In Roosendaal wordt van dinsdag tot en met zaterdag naar behoefte lege wagons in- en uitgerangeerd voor Sloe. Normaal gesproken staan deze wagons opgesteld op de Kijfhoek, maar vanwege de werkzaamheden aldaar zijn in Roosendaal twee sporen gehuurd voor het opstellen van wagons.


Revisie

Bijzondere uitvoeringen

  • De 189 065 is in 2008 voorzien van een motief van molens en tulpen. In augustus 2011 wordt de bestickering verwijderd van de locomotief.


Wijzigingen

  • Vanaf februari 2010 worden de locomotieven 189 029 - 189 050 voorzien van automatische koppelingen van Faiveley Transpact TTK. Hiermee is het mogelijk om de ertstreinen tussen de Maasvlakte en Dillingen doorgaand van elektrische tractie te voorzien. De locomotieven behouden hun normale schroefkoppeling, zodat zij ook voor overige treinen kunnen worden ingezet.


Vernummeringen

Schadegevallen

  • Op 19 december 2012 raakt de 189 065 beschadigd bij een aanrijding met een bus ter hoogte van Düsseldorf-Eller. De locomotief is samen met de 189 074 onderweg met een ketelwagentrein van naar . Aan de andere zijde nadert de 185 388 met trein van naar Keulen. Door de botsing ontspoort de 189 065 en rijdt van de spoordijk af naar een volkstuin. De locomotief wordt met behulp van een ongevallenkraan geborgen. Op 14 januari 2013 wordt de locomotief naar Köln-Gremberg gebracht door de 185 190. Op 4 september 2013 is de locomotief naar Dessau overgebracht voor herstel. In januari 2015 komt de locomotief weer op de baan.



  • Op 10 augustus 2022 botst de 189 085 met trein 45728 ter hoogte van het Duitse Vierssen-Boisheim op een aanhanger van een tractor combinatie. De locomotief raakt hierbij aanzienlijk beschadigd. Na hersporing wordt de locomotief naar Boisheim overgebracht in afwachting van afvoer naar Dessau voor herstel. Deze overbrenging vindt op 9 oktober 2022 plaats.


  • In de nacht van 3 op 4 april 2023 botst de DB Cargo 189 054 ter hoogte van de inzetplaats voor werkmaterieel bij het station van Voorschoten met een KROL. De KROL is aan het werk geweest bij de twee oostelijke sporen, welke buiten dienst zijn. De westelijke sporen zijn echter wel in dienst. De locomotief is onderweg met trein 47612 uit Jemelle naar Beverwijk. Deze trein bestaat uit lege staalwagens en 9 beladen kalkwagens. Na de aanrijding tussen de locomotief en de KROL, botst enkele ogenblikken later de VIRMm 9405 met de restanten van de KROL. De stam is onderweg als trein 1409 van Utrecht via Amsterdam naar Rotterdam. De cabine van de locomotief raakt hierbij aanzienlijk beschadigd. Door de botsing van de 9405 met de KROL raken ook enkele kalkwagens beschadigd. De laatste twee wagons verliezen een deel van de kalk die zij vervoeren. Door de ontsporing van de 9405 worden ook enkele masten van de bovenleiding omgeknakt en raakt de bovenleiding en rails beschadigd. Op 5 april 2023 is de 189 054 door de 6421 uit Voorschoten opgehaald en via Amsterdam naar de Waalhaven overgebracht. Op de laatste twee wagons na zijn de overige wagons in de middag van 5 april 2023 naar Beverwijk gebracht. De twee meest beschadigde wagons worden op 6 april 2023 naar overgebracht. Bij het ongeval komt tenminste 1 persoon om het leven en raken er ongeveer 30 gewond. Op 2 augustus 2023 is de locomotief door RailAdventure afgevoerd van de Waalhaven naar Amersfoort. Op 3 augustus 2023 gaat het transport verder via Bad Bentheim naar Dessau voor herstel van de schade.


Afvoer

Sloop

Afleverdata

Afleverdata
Nummer Aflevering In dienst In revisie (IS770) Uit revisie (IS770) In revisie (§33 (1) EBO) Uit revisie (§33 (1) EBO) In revisie (IS600) Uit revisie (IS600) Ter zijde Sloop(rit)
189 023-5 26 november 2003 26 oktober 2011 24 april 2020 28 april 2023
189 024-3 2 december 2003 30 september 2011 25 september 2020 9 september 2022
189 025-0
189 026-8
189 027-6
189 028-4
189 029-2
189 030-0
189 031-8
189 032-6
189 033-4
189 034-2
189 035-9
189 036-7
189 037-5
189 038-3
189 039-1
189 040-9
189 041-7
189 042-5
189 043-3
189 044-1
189 045-8
189 046-6
189 047-4
189 048-2
189 049-0
189 050-8
189 051-6
189 052-4
189 053-2
189 054-0
189 065-6
189 066-4
189 067-2
189 068-0
189 069-8
189 070-6
189 071-4
189 072-2
189 073-0
189 074-8
189 075-5
189 076-3
189 077-1
189 078-9
189 079-7
189 080-5
189 081-3
189 082-1
189 083-9
189 084-7
189 085-4
189 086-2
189 087-0
189 088-8
189 089-6
189 090-4
189 091-2
189 092-0
189 093-8
189 094-6
189 095-3
189 096-1
189 097-9
189 098-7
189 099-5
189 100-1
189 822-0
189 823-8


Bronnen, Referenties en/of Voetnoten

  • De serie 189 trekt zich terug - H. Bouwknegt - Maandblad: Railmagazine, 42e Jaargang - juli/augstus 2020 nummer 367 Blz: 54-58 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489