Brontekst bekijken van Amersfoort Centraal

Amersfoort is een van de stations en tevens het grootste van Amersfoort. De verkorting van het station is Amf.

= '''Geschiedenis''' =



In de Tweede Wereldoorlog worden plannen gemaakt om het station te voorzien van twee eilandperrons met ieder een zakspoor voor de stoptreinen in de richting van Utrecht en Hilversum. Tussen de beide perrons zal een tunnel worden aangelegd. In de loop van 1951 wordt het kopspoor XXII aangebracht voor de stoptreinen in de richting van Hilversum. 

In 19 wordt het eerste perron verbouwd tot eilandperron. Het nieuwe spoor wordt aan de centrumzijde van de stad voor het stationsgebouw aangelegd.

In de zomer van 1974 wordt halverwege de perrons een nieuwe loopburg gebouwd die uitkomt bij de Barchman Wuytierslaan. In oktober 1974 wordt de loopbrug in gebruik genomen.

In juli 2006 worden de oude CTA (Centrale Trein Aanwijzer) borden vervangen door digitale schermen.


Met het ingaan van de [[dienstregeling 2020]] op 15 december 2019 wijzigt de naam van het station naar Amersfoort Centraal.

Op 4 juli 2024 beginnen langdurige werkzaamheden aan de westzijde van het emplacement. In een periode van 7 weken zullen sporen, draagconstructies, masten, bovenleiding en ballast vernieuwd worden. De drainage wordt verbeterd. Daarnaast vinden er nog enkele wijzigingen aan de ligging van sporen plaats. Zo verdwijnen er 11 van de 42 wissels op dit deel van het emplacement. De 31 wissels die blijven liggen, worden vernieuwd. Enkele van deze nieuwe wissels krijgen een andere hoekverhouding, zodat treinen met een snelheid van 60 kilometer per uur het station kunnen verlaten via de sporen 1, 2, 5, 6 en 7. De wisselverwarming op gas wordt vervangen door elektrische wisselverwarming. De wisselstraat blijft zo veel mogelijk intact om zo de goederensporen 8, 9 en 10 uit alle richtingen bereikbaar te houden. Tussen 6 en 13 juli 2024 is het treinverkeer van en naar Baarn en van en naar Amersfoort Schothorst onderbroken. Tussen 13 juli en 28 juli 2024 zal er totaal geen treinverkeer mogelijk zijn rondom Amersfoort om de beveiliging te vervangen. Van 29 juli tot 15 augustus 2024 is het treinverkeer naar de Bokkeduinen en in de richting van en naar Den Dolder gestremd. Tussen 15 en 19 augustus 2024 wordt de nieuwe beveiliging in dienst gesteld. Op 19 augustus 2024 moet het treinverkeer weer hervat worden.


Voor de beveiliging beschikte het station over in totaal  seinhuizen.

In 2019 wordt de verkeersleiding ondergebracht op de Verkeersleidingspost te Utrecht.

Tussen 13 juli 2024 en 28 juli 2024 wordt de EBS-beveiliging vervangen door een PLC-interlocking (Programmable Logic Controller). De VPI-beveiliging van de Bokkeduinen wordt eveneens vernieuwd. Om dit mogelijk te maken, worden de 4 relaishuizen uitgebreid. Deze staan in het Verkeersleidingsgebouw, op de Bokkeduinen, nabij Amersfoort Schothorst en naast het oude stationsgebouw van de NCS.


* ''Post T''


* ''Post I''

Post I is gelegen ter hoogte van de wagenwerkplaats. De post werd gebouwd in 19 naar een ontwerp van . De post is voorzien van een .

* ''Post II''



* ''Post III''

Post III is gelegen in de boog van de spoorlijn naar [[Kesteren]]. Bij dit seinhuis zijn sinds 194 de sleutels af te halen van de overweg bij Leusden, het stop/ontsporingsblok en het wissel van het raccordement van Leusden. Dit dient ter plaatse bediend te worden, omdat er slechts twee treinparen naar Rhenen rijden per dag. Uit het oogpunt van bezuinigingen worden de overwegen niet meer bediend. Het seinstelsel is niet meer in bedrijf.

* ''Post IV''


* ''Post V''


* ''Post VI''

Post VI is gelegen aan de rangeerheuvel en werd gebouwd in 1930 naar een ontwerp van G.W. van Heukelom. De post is voorzien van een bedieningstoestel van Siemens & Halske. Daarnaast is de post voorzien van een handelinrichting voor de dubbele bediening van het heuvelsein. 
In 201 is de seinpost aangewezen als gemeentelijk monument. Door de Stichting Industrieel Erfgoed in de Stad Amersfoort (SIESTA) is geprobeerd om de post te verhuizen naar het terrein van de voormalige wagenwerkplaats. Door de hoge kosten gaat dit plan niet door. De post is op 9 en 10 februari 2023 gesloopt vanwege de slechte staat van het gebouw.


* ''Post VII''




== '''Eerste station''' ==

In 1901 wordt begonnen met de bouw van het station van Amersfoort. Het station is ontworpen door D.A.N. Margadant. Het station vervangt de stations [[Amersfoort NCS]], [[Amersfoort Staat]] en [[Amersfoort Aansluiting]]. In 1902 wordt dit station geopend. Het station heeft  perrons en  perronsporen. 


Spoor 27b is gelegen ten westen van het stationsgebouw en wordt gebruikt voor de treinen van en naar . In de zomermaanden wordt het spoor en bijhorende perron gebruikt om fietsen in speciale rijwielwagens Gs en Gls te laden voor bestemmingen op de Veluwe.

Op 30 mei 1956 is de interne verbouwing van het station afgerond. Het plaatskaartenkantoor is ruim een meter naar voren verplaatst en wordt van de stationshal gescheiden door middel van een glazen wand over de volle breedte. In deze glazen wand zijn 5 loketten opgenomen.

In 1995 wordt het station gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De stenen boog die boven de ingang was geplaatst, is behouden gebleven in de beeldentuin van het Spoorwegmuseum.


== '''Tweede station''' ==

Vanwege de sloop van het oude station, is er een tijdelijk gebouw geplaatst.


== '''Derde station''' ==

In het najaar van 1993 wordt door de directie van de NS een bedrag van 31 miljoen gulden beschikbaar gesteld voor de verbouwing van het station. Door architect J.A. van Belkum wordt het nieuwe stationsgebouw ontworpen. De oorspronkelijke perrons van de sporen 1 en 2 en de sporen 4 en 5 blijven behouden. Voor de sporen 6 en 7 wordt een nieuw perron gebouwd. De perrons zijn te bereiken door middel van een brede traverse over de sporen. De stationshal komt aan de zijde van het stationsplein zal grotendeels van glas zijn. Aan weerszijden van de stationshal is ruimte voor winkels en horeca. Daarnaast zal in het gebouw kantoren worden ondergebracht voor personeel van het rayon Amersfoort. In de kelder van het stationsgebouw zal een fietsenstalling worden gebouwd.

Op 31 oktober 1997 vindt de officiële opening plaats van het station door Peter Stulp, directeur NS Stations en burgemeester Annie Brouwer-Korf van Amersfoort. In januari 1998 wordt begonnen met de renovatie van de loopbrug aan de westelijke zijde. De gebouwen op het perron van spoor 4 en 5 zullen in oude luister worden hersteld. In 1998 wordt dit station volledig in gebruik genomen.


== '''Hoofdwerkplaats''' ==

In Amersfoort werd in 1904 een nieuwe [[Hoofdwerkplaats Amersfoort|werkplaats]] geopend voor onderhoud aan goederenwagens.


== '''Laad- en losplaats''' ==




'''Rangeerstation'''

Ingaande 20 mei 1951 wordt het station aangewezen als groepshoofdstation voor wagenladingvervoer. Vanuit het groepshoofdstation worden alle wagens uit de regio verzameld om naar een van de andere 11 groepshoofdstations te worden vervoerd, zodat de wagens bij hun klanten terecht komen. Het rangeerproces op het groepshoofdstation vond als volgt plaats: Vanuit de regionale stations komen de buurtgoederentreinen aan in het groepshoofdstation aan het eind van de middag en in de loop van de avond. Aan het begin van de avond worden eerst de lokale wagens en vervolgens de wagens van de buurtgoederentreinen geheuveld en gesorteerd. Aan het eind van de avond worden de groepstreinen gereed gemaakt voor vertrek. Sommige groepstreinen worden gecombineerd voor 2 of 3 groepsstations. Tussen 23.30 en 2.00 vertrekken de groepstreinen. De wagens voor de eigen groep worden na 2.00 gesorteerd als begin voor de buurtgoederentreinen van de volgende dag. Tussen 2.00 en 5.30 komen de nieuwe groepstreinen aan op het station. Na aankomst worden zij gerangeerd in nieuwe buurtgoederentreinen voor de regionale stations. Deze vertrekken voor 8.00. De wagens voor de lokale bediening worden in de loop van de ochtend bij de klanten geplaatst.


Per 23 mei 1993 wordt het rangeerterrein aangewezen voor het dienstvervoer van de NS. Al het commerciële rangeerwerk wordt samengevoegd op de Kijfhoek. Met het dienstvervoer worden materialen voor het spoorwegonderhoud vervoerd en het vervoer tussen de werkplaatsen. Tussen Amersfoort en Roosendaal wordt een nieuwe trein ingelegd. Trein 53720 rijdt van maandag tot en met vrijdag van Roosendaal (vertrek 20.13) naar Amersfoort (aankomst 22.33). Na het uitwisselen van de wagons wordt er om 1.42 vertrokken uit Amersfoort als trein 53270 naar Roosendaal (aankomst 3.38) van dinsdag tot en met zaterdag. Deze trein heeft wagons bij zich voor Bergen op Zoom, Boxtel, Eindhoven, 's-Hertogenbosch en Roosendaal. Daarnaast wordt er van dinsdag tot en met zaterdag om 3.30 vertrokken naar Rotterdam Noord Goederen en Den Haag Binckhorst als trein 53211. De aankomst te Den Haag is 3 uur later. Deze trein heeft ook wagons bij zich voor de werkplaats van Leidschendam. Op maandag tot en met vrijdag wordt er om 19.28 vertrokken uit Rotterdam als trein 53120 naar Amersfoort. De treinen 53211/53120 worden gereden door een locomotief van de serie 1300. Tussen Amersfoort en Haarlem wordt het treinpaar 53262/53622 ingelegd. Trein 53262 vertrekt om 10.41 uit Amersfoort en is anderhalf uur later in Haarlem. Als trein 59615 wordt er naar de werkplaats gereden. Trein 59614 heeft de wagons van de Haarlemse werkplaats voor Amersfoort bij zich en vertrekt om 11.10 bij de Haarlemse werkplaats. Deze is 10 minuten later bij Haarlem Goederen, waar om 13.11 wordt vertrokken naar Amersfoort. De aankomst is om 14.52.

In 1997 rijden tussen Amersfoort en Kijfhoek het treinpaar 53205/53025 met een locomotief van de serie 1200. Trein 53205 brengt infrawagens van Amersfoort naar de Kijfhoek. Trein 53025 bevat wagens van de Kijfhoek die voor klanten zijn in het cluster Amersfoort, zoals importeur Pon in Leusden en wagons voor de wagenwerkplaats.


In de zomer van 2024 wordt spoor 89 naar losplaats de [[Amersfoort de Birkt|Birkt]] verlengd zodat autotreinen voor importeur Pon de overweg in de Soesterweg niet meer blokkeren. Daarnaast worden er wissels aangelegd zodat het vanaf spoor 89 mogelijk is om eenvoudiger naar de sporen 2 en 3 te rijden.


'''''Spooraansluitingen'''''

* ''Bierbrouwer Phoenix''
Aan het Smallepad vestigt in 1873 bierbrouwer "Amersfoortsche Beiersch-Bier-Brouwerij", na enkele overnames en naamswijzigingen wordt de naam "Phoenix Brouwerij en IJsfabriek N.V". In 1970 sluit de brouwerij haar deuren. In 1 krijgt de brouwerij aansluiting op het spoorwegnet.


* ''Gasfabriek''
In 1900 wordt aan de Eemstraat een gemeentelijke gasfabriek gebouwd. De gasfabriek is tot 1965 in gebruik. In 19 krijgt de gasfabriek een aansluiting op het spoorwegnet. De aanvoer bestaat uit kolenwagens uit Limburg.



== '''Locomotievendepot''' ==


Op 12 maart 1956 wordt het depot opgeheven.

''Mutaties''


Op 2 januari 1930 verhuist de 6005 naar het depot van Hoek van Holland.

Op  193 komt de 6103 uit  aan in het depot van Amersfoort.

Op  1939 komt de 840 uit Zwolle aan in het depot van Amersfoort.
 
In 1947 komen  locomotieven van de serie 4000 aan in het depot uit . In 1948 gaan de  locomotieven van de serie 4000 naar Zwolle. Op 27 december 1948 wordt de 8401 in het depot buiten dienst gesteld en afgevoerd voor sloop. 


Begin 1950 wordt de 8510 van het depot afgevoerd. Medio september 1950 zijn er  locomotieven van de serie 3900 uit Zwolle geruild tegen  locomotieven van de serie 4300 uit de D-dienst van Amersfoort. Per 8 oktober 1950 komen  locomotieven van de serie 3900 naar Amersfoort vanuit depot Hengelo. In 1951 wordt de 8503 afgevoerd voor sloop.

Rond 14 maart 1952 gaan de 8506, 8512 en 8514 naar de Centrale Werkplaats van Tilburg, waar de locomotieven klaar wordt gemaakt voor verscheping naar Spanje.


''Locomlopen''

Ingaande 6 december 1943 is in omloop  nachtelijk rangeerwerk opgenomen voor een 8400 in Soestduinen en het doordrukken van wagons op de rangeerheuvel van Amersfoort.

Per 6 mei 1946 rijdt een locomotief van de serie 5000 trein 3501 tussen Arnhem en Zwolle via Dieren - Apeldoorn - Hattem.


In 1949 zijn er vijf dienstgroepen, genummerd A tot en met E. In de A-dienst omvat diensten voor de serie 4000 met sneltreinen naar Amsterdam, Enschede, Utrecht en Zwolle. Daarnaast is er 1 dienst opgenomen voor militaire D-treinen. De B-dienst omvat zowel snel- als stoptreinen. Hierin zijn 10 locomotieven van de serie 3900 ingedeeld. De stoptreinen rijden naar Zwolle en de sneltreinen hebben dezelfde bestemmingen als die in de A-dienst. Daarnaast zijn er twee militaire D-treinen opgenomen, alsmede de twee treinen van en naar Scandinavië. In de nacht rijden de locomotieven goederen- en posttreinen. De C-dienst is bestemd bestemd voor zware geoederentreinen. In de D- en E-diensten zijn de buurtgoederentreinen opgenomen. In deze drie dienstgroepen met goederentreinen zijn 15 locomotieven van de serie 4300 opgenomen. Per 8 oktober 1950 worden de locomotieven van de serie 4000 geplaatst in de D-dienst. De A-dienst wordt gereden door de locomotieven van de serie 3900, welke uit Zwolle afkomstig zijn. 
In 1950 zijn er in de  -dienst voor de serie 8500 drie omlopen opgenomen. Een locomotief doet de gehele dag dienst ter hoogte van Post I. Een tweede locomotief rangeert bij de wagenwerkplaats en verplaatst rijtuigen bij de perronsporen.



In het depot zijn tussen 18 en 1956 de volgende series stoomlocomotieven in het depot gehuisvest:

* 1700;
* 3400;
* 3600;
* 3700;
* 3900;
* 4000; 
* 4300;
* 5000;
* 6000;
* 6100;
* 6200;
* 8100;
* 8400;
* 8500


= '''Spoorlijnen''' =

Het station is gelegen aan de [[Centraalspoorweg]] en de [[Oosterspoorlijn]]. Daarnaast was het station het eindpunt voor de treinen uit [[Spoorlijn Kesteren - Amersfoort|Kesteren]].


= '''Dienstregeling''' =


Vanaf 3 januari 1951 worden de elektrische pendeltreinen vanuit Utrecht doorgetrokken naar [[Apeldoorn]]. Vanaf 22 januari 1951 worden deze treinen aangevuld met acht tweeuurssneltreinen en vier exprestreinen naar Enschede. Voor de treinen naar Groningen en Leeuwarden moet er in Amersfoort overgestapt worden op een stoom- of dieseltrein. Vanaf 20 mei 1951 gaan alle sneltreinen naar Amersfoort vanuit Amsterdam, Rotterdam en Den Haag met een elektrische locomotief rijden. De sneltreinen in de richting van Zwolle moeten in Amersfoort van locomotief wisselen. 


== '''Stoppende treinen''' ==

In de huidige [[Dienstregeling 2024|dienstregeling (2024)]] stoppen de volgende treinseries te Amersfoort:

{| class="wikitable" style="width:55em;"
! Treinserienummer
! Beginpunt
! Eindpunt
! Materieel 
|-
| '''140'''
| Berlijn 
| [[Amsterdam Centraal]]
| [[Baureihe 193|Locomotief Baureihe 193]] + DB IC rijtuigen
|-
| '''240'''
| Berlijn 
| Amsterdam Centraal
| Locomotief Baureihe 193 + DB IC rijtuigen
|-
| '''500'''
| [[Groningen]]
| [[Rotterdam Centraal]]
| [[DD-AR - Treinstammen DD-AR|DDZ]]/[[ICM(m) (InterCity Materieel)|ICMm]]
|-
| '''600'''
| [[Leeuwarden]]
| Rotterdam Centraal
| DDZ/ICMm
|-
| '''1500'''
| Amsterdam Centraal
| Amersfoort/([[Deventer]])
| ICMm
|-
| '''1600'''
| [[Schiphol]]
| [[Enschede]]
| ICMm/[[IRM (Inter Regio Materieel)|VIRM]]
|-
| '''1700'''
| [[Den Haag Centraal]]
| Enschede
| ICMm/VIRM
|-
| '''5600'''
| [[Utrecht Centraal]]
| Zwolle
| [[SNG]]
|-
|'''5800'''
| Amersfoort Vathorst
| Hoofddorp
| SLT
|-
| '''11600'''
| [[Schiphol]]
| [[Amersfoort Schothorst]]
| ICMm/VIRM
|-
| '''11700'''
| [[Den Haag Centraal]]
| Amersfoort Schothorst
| ICMm/VIRM
|-
| '''22400'''
| Utrecht Centraal
| Amersfoort
| ICMm/VIRM
|-
| '''31300'''
| Amersfoort
| [[Ede-Wageningen]]
| [[Protos]]/[[GTW]]
|-
| '''31400'''
| Amersfoort
| [[Barneveld Zuid]]
| Protos/GTW (Breng)
|-
|}


== '''Passerende treinen''' ==

In de huidige dienstregeling (2024) stoppen alle treinen in Amersfoort.


{| class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both; width:100%;"
|
<big><big>'''Bronnen, Referenties en/of Voetnoten'''</big></big>
* '''De goederendienst 1993/1994 <small>Weer laad- en losplaatsen gesloten</small>''' - {{Sc|R. Bruggink}} - ''Maandblad: Railmagazine, 15e Jaargang - juli 1993 nummer 106 Blz: 15-19'' Uitgave: Stichting Rail Publicaties ISSN: 0926-3489''
* '''Station Amersfoort in de jaren zestig''' - {{Sc|J. van Barneveld}} - ''Maandblad: Op de Rails, 90e Jaargang - april 2022 Blz: 190-193''  Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321''
* '''De C1-tenderlocomotieven van de NS 8401 - 8409''' - {{Sc|P. Henken}} - ''Maandblad: Op de Rails, 90e Jaargang - oktober 2022 Blz: 494-502''  Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321''
* '''Stoom tussen Apeldoorn en Hattemerbroek (- Zwolle) <small> Dienstuitvoering 1921 - 1955</small>''' - {{Sc|P. Henken}} - ''Maandblad: Railmagazine, 44e Jaargang - november 2022 nummer 399 Blz: 48-55'' Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489''
* '''Bestemming Spanje <small>NS 8500'en voor de export</small>''' - {{Sc|P. Henken}} - ''Maandblad: Railmagazine, 46e Jaargang - mei 2024 nummer 414 Blz: 62-68'' Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489''
* '''Verbouwing Amersfoort''' - {{Sc|E. de Block}} - ''Maandblad: Op de Rails, 92e Jaargang - juli 2024 Blz: 329-332''  Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321''
----
<references></references>
|}


{{Navigatie Centraalspoorweg}}
{{Navigatie Oosterspoorweg traject Amsterdam Centraal - Zutphen}}
{{Navigatie Spoorlijn Kesteren - Amersfoort}}


[[Categorie: Stations]]