Mat'40 - Treinstellen Materieel 1940

In december 1939 plaatst de NS de bestelling voor 25 vijfwagenstellen en 15 tweewagenstellen voor de dienst tussen Amersfoort en Amsterdam. Dit in aanvulling op het materieel'36.

Geschiedenis

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog begint Werkspoor aan de bouw van de tweewagenstellen. Door gebrek aan materialen worden de meeste treinstellen pas in de zomer van 1944 afgeleverd. Door het uitbreken van de spoorwegstaking op 17 september 1944 worden de 314 en 315 niet meer in dienst genomen. De 315 is op dat moment zelfs nog in aanbouw. In de zomer van 1946 komt het treinstel pas in dienst.

Uitvoering

De treinstellen waren bij hun aflevering olijfgroen geschilderd. Het dak en de schortplaten waren aluminium kleurig. Bij de overgang tussen het groen en aluminium was een rode bies geschilderd. De bies aan de onderzijde was dikker dan aan de bovenzijde. Op de koppen was deze bies als brede band uitgevoerd. In tegenstelling tot de treinstellen materieel'36, waren de daken donkerder uitgevoerd om vanuit de lucht minder snel zichtbaar te zijn. Ook de schortplaten waren donkergrijs. De raamlijsten waren van grijs geschilderd staal in plaats van verchroomd brons gemaakt. Door de oorlog was er schaarste aan materialen. Van de Duitsers mochten materialen zoals koper, brons en messing niet gebruikt worden. Zij gebruikten deze materialen voor hun eigen oorlogsindustrie.

Bij de revisies die in de jaren '50 werden uitgevoerd, werden de treinstellen in een lichtere kleur groen geschilderd. Enkele treinstellen kregen hierbij ook het vooroorlogse aluminiumkleurige dak en schortplaten. De overige treinstellen behielden hun donkergrijze dak en schortplaten. Vanaf 1957 krijgen de treinstellen een gele streep op het Ak rijtuig om de eerste klas aan te geven. Vanaf 1959 kregen de 803, 804 en 806 een gele proefsnor aangemeten. Zij behielden echter hun rode biezen op de zijwanden. Vanaf 1960 krijgen de overige treinstellen de bekende vijfharige snor en gele biezen op de zijwanden. De 812 en 813 zijn de uitzonderingen. Zij blijven tot aan hun afvoer in de oude donkergroene kleur rijden met rode biezen.

Inzet

Aan het eind van de jaren '40 rijden de ElD5 treinstellen met name tussen Rotterdam Delftsche Poort en Hoek van Holland, de Oude Lijn en tussen Amsterdam en Zandvoort. Op de Oude Lijn tussen Dordrecht en Amsterdam rijden twee treinstellen zelfs gekoppeld. Een van deze treinstellen rijdt 's avonds nog naar Uitgeest en Haarlem vanuit Amsterdam. Op zaterdag rijdt een treinstel tussen Rotterdam Maas en Amersfoort. Op zondag staan vier treinstellen als reserve. Drie staan in Amsterdam en 1 in Rotterdam. Tevens doet een treinstel dienst voor de nachtbootexpress. Deze bestaat naast een ElD5 ook uit een Pec en een ElD2. Het tweewagenstel kan ook een treinstel Materieel'36 zijn. Overdag wordt het treinstel gebruikt om naar Uitgeest te rijden. De ElD2 treinstellen doen samen met de tweewagenstellen Materieel'36 dienst op de Hofpleinlijn (Rotterdam Hofplein - Den Haag Hollands Spoor/Scheveningen). Tevens doen zij dienst als versterkingstellen op de Oude Lijn.

Wijzigingen

• Door de afvoer van het materieel naar Duitsland, worden de treinstellen voorzien van stoot en trekwerk om dienst te kunnen doen achter stoomlocomotieven.
• Na de oorlog komen van de tweewagenstellen in totaal 22 rijtuigen van de 30 rijtuigen weer terug in Nederland. Hiervan zijn er 10 van het type BCk en 12 CDk. Twee van de CDk, afkomstig van de 309 en 310, rijtuigen worden verbouwd tot Bk en gaan dienst doen in de vijfwagenstammen 831 en 832.

• De Ak rijtuigen werden vanaf 1957 voorzien van een gele streep om de eerste klas beter zichtbaar te maken.

Vernummeringen

De Tweede Wereldoorlog sloeg grote gaten in het materieelpark Om tot een opeenlopende nummering te komen werden treinstellen met een hoog nummer vernummerd tot lagere, vrije nummers.

Oorspronkelijk nummer	Nieuw nummer	Oorspronkelijk nummer	Nieuw nummer
315	301	824	804
314	303	822	807
312	306	821	809
311	307	820	812
309	303	819	816
BCk 301/CDk 313	310	807	831
		825	832

In verband met de aflevering van de nieuwe treinstellen Plan V7 (serie 801-840), werden de oude stellen 800 vernummerd door er simpelweg een 1 voor te zetten. Eind 1970 waren de stellen allemaal vernummer, met uitzondering van de 831.

Oorspronkelijk nummer	Nieuw nummer	Datum vernummering	Oorspronkelijk nummer	Nieuw nummer	Datum vernummering
801	1801		811	1811	15 januari 1971
802	1802		814	1814
803	1803		815	1815	10 december 1970
804	1804		816	1816
805	1805		817	1817
807	1807	22 december 1970	831	1831	22 januari 1971
810	1810	16 december 1970	832	1832

Schadegevallen

• Op 12 augustus 1957 botst ter hoogte van Woensel treinstel 305 op de treinstel 229 (mat’46). Het treinstel raakte hierbij dusdanig beschadigd, dat het treinstel werd afgevoerd en gesloopt.

Schadegevallen in de Tweede Wereldoorlog

• Treinstel 314 was in het najaar van 1944 nog niet in dienst gesteld, toen het naar Duitsland werd overgebracht. Eind 1945 komt het treinstel zwaar beschadigd terug in Nederland. Het treinstel is aan de CDk zijde voorzien van stoot en trekwerk om met stoomlocomotieven dienst te kunnen doen. Het treinstel wordt in Den Haag, Valkenburg, Amsterdam en Rotterdam tijdelijk gestald. Aan het eind van 1951 wordt het treinstel naar Werkspoor overgebracht voor herstel. In april 1953 komt het treinstel weer op de baan, negen jaar na zijn bouw. Het treinstel komt als treinstel 303 op de baan. De originele 303 is dan nog in herstelling bij Beijnes in Haarlem. Deze komt als 309 weer op de baan.

De BCk 307 en BCk 310 zijn na de oorlog als vermist opgegeven in Polen.

Afvoer

De 809 raakt in november 1966 beschadigd met het vierwagenstel 661 mat'46. De 811 komt niet veel later binnen in Haarlem met een elektrische storing in 4 bakken, die niet hersteld wordt. De Ak 809 wordt gewisseld met de Ak 811 en zo komt de 811 weer op de baan en verdwijnt de Ak 809 met 4 bakken van de 811 naar de sloper. De Ak bepaald namelijk het stelnummer.

Het restanten treinstel (1)832 werd op 9 augustus 1972 afgevoerd naar sloperij Koek te Mijdrecht. Midden oktober 1972 werden de B rijtuigen gesloopt. Op 11 september 1972 volgde het restanten treinstel (1)831. In het Ak rijtuig van dit stel werd begin oktober brand gesticht te Uithoorn, toen het op doorvoer naar Mijdrecht stond te wachten. De 1817 werd op 3 januari 1973 naar De Kwakel overgebracht vanuit de Rietlanden. De Ak en Br hiervan waren op 16 maart 1973 gesloopt. De B rijtuigen eind april 1973 gesloopt. De 1803 volgde op 14 februari, maar werd te Uithoorn geplaatst. Eind april 1973 was het treinstel gesloopt. De 1816 werd reeds op 8 november 1972 naar Uithoorn gebracht, doch de Ak en Br werden pas op 9 februari 1973 gesloopt. De B rijtuigen bleven nog in Uithoorn. De 1805 ging begin maart 1973 over van de Rietlanden naar de Watergraafsmeer. Op 28 maart 1973 werd de 1804 overgebracht naar Uithoorn. In april werden de Ak + Br gesloopt en in mei de overige rijtuigen. De 1811 werd op 16 mei 1973 naar de sloper overgebracht. Het Ak rijtuig was hierbij volledig ontdaan van het interieur. Het interieur zal gebruikt gaan worden in de restauratie van het treinstel 440/252 (mat'36). Treinstel 1815 werd op 20 juni 1973 in zijn geheel vanaf de Amsterdamse Rietlanden naar sloperij Koek in Mijdrecht overgebracht. Als laatste treinstel werd de 1805 van de Rietlanden naar de sloper overgebracht op 15 augustus 1973.

Afleverdata

Afleverdata Mat'40-II

Stelnummer	Afleverdatum	In dienst	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	Ter zijde	Sloop(rit)
301	1943						BCk: 6 maart 1970; CDk: 1948
302	1943						20 september 1969	februari 1970
303	1943						1 juni 1970
304	1943						XX maart 1968
305	1943						12 augustus 1957	XX augustus 1957
306	1943						1950	vermist in WO II
307	1943						1950	vermist in WO II
308	1943						1 juni 1970	mei 1971
309	1943						BCk: 1948; CDk: 21 april 1972
310	1943						BCk: 1950; CDk: 16 januari 1972	BCk: vermist in WO II
311	1943						6 maart 1970
312	1944						2 juni 1967	oktober 1967
313							BCk: 1950; CDk: 6 maart 1970	BCk: vermist in WO II
314						XX april 1953	31 mei 1970
315	19 november 1945	XX juli 1946					6 maart 1970	januari 1971

Afleverdata Mat'40-V

Stelnummer	Afleverdatum	In dienst	In revisie	Uit revisie	In revisie	Uit revisie	Ter zijde	Sloop(rit)
801	1942						6 januari 1972	april 1972
802	1942						19 april 1972	25 september 1972
803	1942						16 januari 1972	XX april 1973
804	1943							Ak + Br: XX april 1973; Bk + Bo + Boo: XX mei 1973
805	1943						1 oktober 1972
806	1942						1966
807	1942						27 april 1972
808	1942						2 december 1968
809	1942
810	1942						10 mei 1972	december 1972
811	1942						1 oktober 1972	Ak + Br: XX mei 1973; juli 1973
812	1942
813	1942			1957			XX november 1967	juni 1968
814	1943						10 mei 1972	18 oktober 1972
815	1943						1 oktober 1972	20 juni 1973
816	1943
817	1943						7 april 1972	Ak + Br: 16 maart 1973; Bk + Bo + Boo: XX april 1973
818	1943
819	1944						6 januari 1972	ABk + Br: 9 februari 1973; 8 november 1972
820	1943			1957			XX september 1968	december 1968
821	1943						XX april 1967	december 1968
822	1943						6 januari 1972	Ak + Br: juli 1972; Bo + Boo + BDk: september 1972
823	1943
824	1943						10 mei 1972	juli 1973
825	1944						16 januari 1972