OmBC 2901 - 2908

Als aanvulling op de oudere motorrijtuigen uit de jaren '20, werden in 1937 acht motorrijtuigen in dienst gesteld.

Geschiedenis

Als gevolg van het succes dat de dieseltreinstellen uit 1934 hadden, nam de NS het besluit om ook op minder drukke lijnen dieseltractie in te voeren. Voor de lijn Alkmaar - Den Helder werden acht verbrandingsmotorrijtuigen gebouwd. Deze waren afgeleid van de diesel drie treinstellen en niet op de reeds aanwezige verbrandingsmotorrijtuigen. Na de aflevering in oktober 1937 werden zij echter niet ingezet op de lijn Alkmaar - Den Helder, maar op de lijn Amersfoort - Ede-Wageningen - Arnhem. Enkele keren per dag reden de treinstellen door naar Doetinchem. De treinstellen worden genummerd in de serie omBC 2901 - 2908.

Technische gegevens

De treinstellen hebben een lengte van 26,7 meter en een gewicht van 53 ton. De maximum snelheid van het materieel bedraagt 105 kilometer per uur. Het motorrijtuig is voorzien van twee motoren, welke een vermogen hebben van 150 pk (110 kW). Deze motoren zijn geplaatst onder de bagage afdeling. De bagage afdeling was hierbij verhoogd, als gevolg van het gebruik van motoren met verticale cilinders. Door Thomassen werden 6 motoren gebouwd en door Stork 12. Hierdoor waren 9 sets beschikbaar, waarbij één set als reserve. De motoren drijven door middel van een cardanas ieder de binnenste as van een draaistel aan, zodat er in een draaistel een gemotoriseerde en een ongemotoriseerde as aanwezig is. De as indeling is 1A + A1. De overbrenging bestaat uit een vloeistofkoppeling en een Mylius versnellingsbak. Doordat iedere motor een as aandreef, kon bij een defecte motor toch nog gereden worden. Tevens dreef een motor zijn eigen ventilater aan, alsmede een compressor voor de benodigde lucht en een dynamo voor de elektriciteit. Het bedienen van de motoren geschiedde elektro-pneumatisch. Voor de koeling beschikte iedere motor over zijn eigen koelsysteem. Bij stilstand in de winter kon het systeem gekoppeld worden, zodat de wateromloop met één oliebrander op temperatuur kon worden gehouden. In de bagageafdeling zijn ook de spanningsregelaars aangebracht voor het laten branden van de verlichting in de trein. De motorrijtuigen worden door Werkspoor in Amsterdam gebouwd.

Uitvoering

Qua uiterlijk komen zij overeen met de diesel drie treinstellen uit 1934. De cabine ramen zijn echter wel groter uitgevoerd, zodat de machinisten een groter uitzicht hebben. De vorm van de neus werd hierdoor stijler dan de eerder afgeleverde treinstellen. De rijtuigen zijn voorzien van Scharfenbergkoppelingen, zodat zij kunnen koppelen met een ander treinstel. Het instrumenten paneel bood de mogelijkheid om vier motoren te kunnen volgen, zodat er twee treinstellen gekoppeld kunnen worden. Tevens is mechanische koppeling mogelijk met de treinstellen uit 1934, 1935 en 1936. Om problemen te voorkomen met de brandstoftoevoer, zijn de brandstoftanks onder het dak geplaatst. Hiervoor is het dak verhoogd.

Het motorrijtuig heeft in totaal 15 zitplaatsen tweede klas en 48 in de derde klasse. Het interieur is afgeleidt van de treinstellen uit 1936. Achter de machinisten cabine bevindt zich de afdeling tweede klas, waar gerookt mag worden. Hier staan 9 stoelen, welke in de rijrichting zijn geplaatst. Deze plaatsen bieden de mogelijkheid om over de schouder van de machinist mee te kijken. Achter deze 9 plaatsen zijn 6 plaatsen in een afgesloten coupé geplaatst waar niet gerookt mag worden. Als scheiding tussen de tweede en derde klas zijn de instapbalkons geplaatst. Daar tussen bevindt zich de verhoogde bagage afdeling, maar daaronder de beide aandrijvingen. De bagage afdeling kon aan de ene zijde bereikt worden met een roldeur en aan de andere zijde 4 smalle vouwdeurtjes. De derde klas afdeling bestaat uit 32 zitplaatsen roken en 24 plaatsen niet roken. Bij de laatste zitplaatsen zijn weer enkele in de rijrichting geplaatst en bieden uitzicht op de machinisten cabine en de baan voor hen.

Voor het uittakelen van de motoren zijn op het dak drie dakluiken aangebracht. In de bagageruimte zelf zijn ook uitneembare vloerdelen geplaatst, zodat men overal makkelijk bij kon tijdens het uitvoeren van onderhoud of het opsporen van defecten. De treinstellen zijn in het olijfgroen afgeleverd, met lichte daken en schortplaten. Op de koppen werden aan de bovenzijde en onderzijde rode biezen aangebracht. Aan de onderrand liep deze bies door over de gehele lengte van het motorrijtuig.

De draaistellen zijn eenvoudig uitgevoerd. De primaire vering bestond uit aan weerszijden van de aspotten geplaatste schroefveren. Hierop rustte de langsbalken van het draaisteln. De schroefveren steunden op een balans, welke geplaatst was aan de onderzijde van de aspot. De secundaire vering bestond uit een pakket omgekeerde bladveren in de langsrichting. De 2902 was voorzien van afwijkende draaistellen. Onder de aspotten waren bladveren bevestigd voor de primaire vering. Als secundaire vering waren in het draaistelframe geplaatste schroefveren.

Inzet

De treinen kwamen in dienst op de lijn Amersfoort - Arnhem via Ede-Wageningen. Enkele keren per dag werd ook doorgereden naar Doetinchem. Vanaf 1939 werd alleen maar tot Arnhem gereden. In deze periode werden de spitstreinen gereden met twee motorrijtuigen. De overige treinen reden met een enkel motorrijtuig. In de Tweede Wereldoorlog werd niet gereden vanwege brandstof tekort. De motorrijtuigen werden in de omgeving van Arnhem gestald. Na de oorlog werden de resterende motorrijtuigen ingezet op de lijn Gouda - Alphen aan de Rijn. Alleen in de zomer van 1945 werd nog tot Leiden gereden.

De treinstellen waren in Arnhem in onderhoud. Na de oorlog kwamen zij in Utrecht in onderhoud.

Wijzigingen

• Als gevolg van de oorlogsdreiging, werden in de 1939 de lichte schortplaten en daken donkergrijs geschilderd. Na de oorlog behield alleen de 2907 het donkere dak en schortplaten.

• In 1952 werd de 2907 omgebouwd tot inspectie motorrijtuig. Hierbij werd het blauw geschilderd. Het heeft zo tot 1961 dienst gedaan.

Schadegevallen

Schadegevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bij de Slag om Arnhem werden een aantal motorrijtuigen zwaar beschadigd door brand en beschietingen. De 2901 en 2902 waren nog te herstellen, maar werden in 1946 gebruikt voor filmopnamen in brand gestoken en vernield. Na deze opnamen werden de motorrijtuigen afgevoerd en gesloopt. De 2903 en 2905 bevonden zich in de Russische bezettingszone en werden vanuit daar naar Nederland overgebracht. De overige stellen waren in Nederland

Na de oorlog was alleen de 2904 snel rijvaardig te herstellen. In 1947 werd de 2907 opgeknapt en afgeleverd. In 1948 volgde de 2908. De 2903 stond jarenlang op de nominatie om hersteld te worden, maar werd uiteindelijk niet hersteld.

Bakwisselingen

Bakwisselingen bij deze motorrijtuigen zijn niet uitgevoerd.

Vernummeringen

In 1950 worden de treinstellen vernummerd in de serie 101 - 104. Alleen de 104 heeft nooit met dit nummer gereden, doordat het treinstel in afwachting van revisie was bij Allan in Rotterdam. Door de aflevering van de treinstellen DE-II serie 61 - 106 werd treinstel 102 vernummerd in 11.

Oud nummer	Nieuw nummer	Datum omnummering	Nieuw nummer	Datum omnummering	Oud nummer	Nieuw nummer	Datum omnummering	Nieuw nummer	Datum omnummering
2901	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	2905	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
2902	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	2906	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
2903	104	1950	n.v.t.	n.v.t.	2907	102	1950	11	1954
2904	101	1950	n.v.t.	n.v.t.	2908	103	1950	n.v.t.	n.v.t.

Afvoer

In 1946 werden de bij de filmopnamen gebruikte 2901 en 2902 afgevoerd en gesloopt. In 1948 werden de 2905 en 2906 afgevoerd en gesloopt. De drie overgebleven motorrijtuigen reden tot 1952. De 102 werd na zijn afvoer gebruikt als inspectie motorrijtuig en omgenummerd als 11. De 101 en 103 werden in 1954 gesloopt, samen met de 2903. De 11 deed als inspectie motorrijtuig dienst tot 1960.

Afleverdata

Stelnummer	Afleverdatum	In dienst	Ter zijde	Sloop(rit)
2901	1937	1937	1946
2902	1937	1937	1946
2903	1937	1937	1952	1954
2904	1937	1937	1952	1954
2905	1937	1937	1948
2906	1937	1937	1948
2907	1937	1937	1961
2908	1937	1937	1952	1954