Staatslijn H (Utrecht - Boxtel)

Staatslijn H is de spoorlijn tussen Utrecht Staatsspoor en Boxtel en heeft een lengte van 60,3 kilometer. Het verbindt de spoorwegnetten ten noorden en ten zuiden van de grote rivieren van Nederland. In 1874 krijg de spoorlijn het station van Utrecht NRS als begin-/eindpunt.

Geschiedenis

Nadat op particulier initiatief in 1839 de spoorlijn tussen Amsterdam d'Eenhonderd Roe en Haarlem was geopend, gevolgd door de spoorlijn tussen Amsterdam Weesperpoort en Utrecht in 1843, werd door de Nederlandse overheid nog niet het nut ingezien om zelf spoorlijnen aan te leggen. In 1857 wordt een spoorwegplan gepresenteerd. De Nederlandse regering besluit om dringend gewenste spoorlijnen aan te leggen, om zo tot een samenhangend spoorwegnet te komen. Staatsaanleg was op dat moment echter nog uit den boze. De Tweede Kamer verwierp echter in 1859 het wetsontwerp voor de aanleg van de spoorlijnen. De plannen om de Noorderspoorweg en de spoorlijnen ten zuiden van de grote rivieren aan te leggen, vonden ook geen doorgang. Deze plannen werden door de Eerste Kamer verworpen in februari 1860. Na de val van het kabinet Rochussen komt het gematigde kabinet Van Hall - Van Heemstra aan de macht. Een nieuw wetsontwerp van minister van Financiën F.A. van Hall voor de aanleg van spoorlijnen op staatskosten werd ingediend. Op 17 juli 1860 werd het wetsontwerp goedgekeurd door de Tweede Kamer. Deze wet is aangenomen op 18 augustus 1860 door de Eerste Kamer van de Staat der Nederlanden, ondanks de tegenstand de liberalen onder leiding van J.R. Thorbecke. Samen met negen andere spoorlijnen maakt de aanleg van Staatslijn H onderdeel uit van de eerste Staatsaanleg van spoorwegen in Nederland. Deze 10 spoorlijnen zijn samen goed voor ruim 800 kilometer aan nieuw spoor. De aanleg van spoorwegen vanuit de overheid was bedoeld om de achterstand die Nederland had op het gebied van spoorwegaanleg enigszins in te halen. Met de aanleg van de spoorlijnen ontstaat een uitgebreid netwerk tussen bijna alle grote Nederlandse steden. Dit netwerk vormt nog altijd voor een belangrijk deel de ruggengraat van het Nederlandse spoorwegnet. Door vooral gebruik te maken van standaardontwerpen en -bestekken kunnen alle spoorlijnen relatief snel worden aangelegd. Het geld voor de aanleg van de spoorlijnen is afkomstig van het 'Cultuurstelsel' in Nederlands Indië. De totale kosten van de aanleg is geraamd op 100 miljoen gulden en wordt uitgesmeerd over een periode van 10 jaar. Staatslijn H wordt aangelegd van Utrecht naar Boxtel. De exploitatie was echter nog niet geregeld in de wet uit augustus 1860. Dit gebeurde pas in 1863, in het tweede kabinet Thorbecke. Op dat moment waren de eerste spoorlijnen bijna klaar voor exploitatie. Er wordt gekozen voor particuliere exploitatie op de spoorlijnen die door de Nederlandse staat worden aangelegd. Dit wordt de SS (Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen).

Aanleg

Over de Lek wordt ter hoogte van Kuilenburg een brug gebouwd. Het is op dat moment de grootste brug van Nederland. In augustus 1868 is de brug gereed.

Beveiliging

Vanaf 1869 wordt door de SS de Morse-telegraaf gebruikt als communicatie tussen de wachters op de posten langs de spoorbaan. Deze wachters beveiligen het begin en eind van de blokken van het blokstelsel.

Opening & ingebruikname

Op 1 januari 1868 is het traject tussen Vught en Boxtel geopend. Op 1 november 1868 is het gedeelte tussen Utrecht Staatsspoor en Hedel geopend. Het deel tussen 's-Hertogenbosch en Vught is eveneens per 1 november 1868 geopend. Het laatste traject, tussen Hedel en 's-Hertogenbosch is op 15 september 1870 geopend.

Wijzigingen

• In 19 wordt begonnen met het elektrificeren van de spoorlijn. Er worden langs de spoorlijn onderstations geplaatst. Deze zijn geplaatst bij Schalkwijk, Geldermalsen en Orthen. Er wordt vanuit in de richting van gewerkt.

• Op 4 juni 1972 wordt de ATB in dienst gesteld tussen Lunetten en Culemborg. Medio juli 1972 komt de ATB in dienst tot aan 's-Hertogenbosch. Op 15 maart 1973 is het baanvak tussen 's-Hertogenbosch en Boxtel voorzien van ATB.

• In het kader van het Programma Hoogfrequent Spoor zullen tussen 's-Hertogenbosch en Vught vier sporen komen te liggen. De sporen worden verdiept aangelegd, zodat er geen hinder meer in de bebouwde kom van Vught is tussen het auto- en treinverkeer. Ten noorden van Vught zal een ongelijkvloerse kruising komen voor de treinen van en naar Tilburg.

Stations

Utrecht Centraal

Utrecht Staatsspoor

Utrecht Vaartsche Rijn

Utrecht Lunetten

Mereveldscheweg

Houten

Houten Castellum

Schalkwijk

Culemborg

Tricht

Geldermalsen

Waardenburg

Zaltbommel

Hedel

's-Hertogenbosch

Vught

Esch

Boxtel

Ongevallen

• Op 31 mei 1961 ontspoort locomotief 1206 nabij Hedel. De locomotief is onderweg met trein 931 van Zandvoort naar Heerlen. Op de enkelsporige brug over de Maas ontspoort de trein als gevolg van een gebroken lasplaat bij een verzakte las. Door de contrarail op de brug wordt voorkomen dat de trein van de brug afrijdt. Als de trein weer op het vaste land is, rijdt de trein in zijn geheel de spoordijk af. De locomotief en vier rijtuigen kantelen geheel of gedeeltelijk. Hierdoor worden enkele bovenleidingsportalen vernield. Het baanvak komt op na het herstel weer in dienst.

Sjabloon:Navigatie Staatslijn H (Boxtel - Utrecht Centraal)