Hembrug

Ter overspanning van het nieuwe Noordzee kanaal tussen Zaandam en Amsterdam werd een nieuwe brug over dit kanaal aangelegd.

Geschiedenis

In de eerste jaren van de jaren '60 in de 19e eeuw werd Staatslijn K gepland. Dit is de spoorlijn van Den Helder naar Amsterdam. Het eerste deel van de spoorlijn, Den Helder - Alkmaar werd op 20 december 1865 geopend. Het tweede deel, van Alkmaar naar Uitgeest werd op 1 mei 1867 geopend. Op 1 november 1869 volgde het deel Uitgeest - Zaandam. De aanleg van het traject tussen Zaandam en Amsterdam liet nog enige tijd op zich wachten. In maart 1865 was pas begonnen met het droogleggen van delen van 't IJ en de aanleg van het Noordzee kanaal. Door deze werkzaamheden kon de omweg van de spoorlijn via Haarlem vervallen. De rechtstreekse route werd zo een stuk korter. Op 1 november 1876 werd het Noordzee kanaal geopend. Tussen Zaandam en Amsterdam moest een brug worden aangelegd om het Noordzee kanaal te kunnen passeren. Dit werd aangelegd bij het buurtschap Den Hem. Op 15 oktober 1878 werd het traject Zaandam - Amsterdam Westerdok in gebruik genomen. Het station in Amsterdam was tijdelijk. In 1889 werd de spoorlijn pas doorgetrokken naar Amsterdam Centraal. Voor reizigers van Amsterdam naar Den Helder kon voor die tijd al via Haarlem gereisd worden.

Eerste brug

In 1875 was de eerste brug over het Amsterdam Rijnkanaal klaar. In 1878 werd de brug officieel in gebruik genomen bij de opening van het laatste deel van Staatslijn K: Den Helder - Amsterdam. De brug had een doorvaartopening van 19 meter en een doorvaarthoogte van 4 meter. De naam Hembrug komt van het buurtschap Den Hem, aan de Zaanse kant van de spoorlijn. Bij de brug werd aan de Zaanse zijde een station geopend aan de Noorder IJdijk. Aan de zuidzijde van de brug werden twee haltes geopend in de loop van de jaren. In 1891 werd de halte Petroleumhaven geopend. Deze werd geopend in verband met de aanwezigheid van de Petroleumhaven in het Amsterdamse Westelijk Havengebied. In 1902 werd deze halte weer gesloten. Meer in de richting van Amsterdam werd bij de spoorwegovergang Spaarndammerdijk een halte geopend met de naam Houthaven. In 1892 wijzigde de naam naar Spaarndammerdijk en op 1 mei 1896 wijzigde de naam nogmaals, nu in Spaarndammerdijk-Houthaven. Op 1 mei 1900 werd deze halte al weer gesloten.

Aanleg

De aanleg van de brug kostte 600.000 gulden.

Ingebruikname

In 1878 werd de eerste brug in gebruik genomen voor het normale verkeer. De brug was in 1875 al opgeleverd en was enkelsporig uitgevoerd. De treinen die over dit traject reden, waren zandtreinen ten behoeve van de bouw van het station Amsterdam Centraal. Op 15 oktober 1878 werd het traject tussen Zaandam en Amsterdam Westerdok geopend voor al het treinverkeer.

Sluiting

Met de opening op 19 mei 1983 van de Hemtunnel vervalt de functie van de Hembrug.