Mat'46 - Treinstellen Materieel 1946 (Muizenneus)

Mat '46 (Materieel 1946/Materieel '46) waren een serie elektrische treinstellen van de Nederlandse Spoorwegen, aangeduid naar het jaar van bestelling. De officiële aanduiding was Plan A, AB, B en C. Ook werd de benaming "Muizenneus" gebruikt.

Geschiedenis

Deze serie was een verbetering van eerdere typen stroomlijnmaterieel. Mat '46 kon met de series Mat '35, Mat '36 en Mat '40 in treinschakeling rijden. Door de Tweede Wereldoorlog veel spoorwegmaterieel verloren was gegaan, kwam na de Bevrijding een grote schaarste aan materieel. Om het tekort op te lossen en de verdergaande elektrificatie werden er nieuwe elektrische treinstellen aangeschaft.

Tussen 1948 en 1952 kwamen 65 vierwagenstellen (serie 641-705) en 79 tweewagenstellen (221-299) in dienst. De vierwagenstellen bestonden uit twee vast gekoppelde tweewagenstellen, waatbij aan één zijde een stuurstand was aangebracht. De cabines waren niet bijster comfortabel: Erg krap waardoor de machinist zijn (op fietszadel lijkende) stoel eerst moet opklappen voor hij zijn plaats kon verlaten.

De kopvorm was vergelijkbaar met die van de eerdere materieelseries, die veel weg hadden van de Duitse "Fliegender Hamburger" en vergelijkbare treinstellen uit de jaren '30. De kop had verstevigingsribben gekregen wat de machinist een betere bescherming moest bieden.

Elk tweewagenstel had een jacobsdraaistel en een gemeenschappelijk middendraaistel. De vierwagenstellen kregen twee jacobsdraaistellen. Dit zorgde wel voor gewichtsbesparing maar zorgde voor een tamelijk onrustige loop. Een tweewagenstel woog 89 ton, een vierwagenstel 169 ton. Het vermogen bedroeg 796 kW resp. 1592 kW. Snelheden tot 140 km/h werden toegelaten, maar in de normale dienstregeling werd maximaal 125 km/h gereden.

De treinstellen hadden oorspronkelijk een olijfgroene kleur met rode biezen. Vanaf de jaren '60 grasgroen met gele "snor" op de neus. Vier tweewagenstellen werden vanaf 1970 in de nieuwe NS-huisstijl geel geschilderd. De groene en gele stellen zijn vanaf 1970 voorzien van blauwe reclamebanen. Ook werd het materieel steeds meer gebruikt voor de spitstreinen, waardoor het vaak stil stond op de emplacementen. Hierdoor was er weinig interesse in reclame op het Mat '46.

Inzet

Het Mat '46 is gebouwd om het materieelverlies dat ontstaan was door de Tweede Wereldoorlog en de elektrificatie groeiende behoefde aan elektrisch stroomlijnmaterieel op te vangen. Het materieel werd daardoor overal ingezet, meestal als versterking. Na invoering van het dienstregelingconcept Spoorslag '70 verdween het materieel uit de langeafstandsverbindingen. Hier kwamen vooral Mat '54 en ander Intercitymaterieel te rijden. Materieel '46 kwam af en toe nog als versterking of vervanging te voorschijn. De inzet van Mat '46 kwam vooral in Noord-Hollands, verbinding Zwolle-Vlissingen en de stoptreindiensten Hofpleinlijn, de Kippenlijn en Zuid-Limburg. De komst van SGM vanaf 1975 zorgde ervoor dat er nog meer materieel verschoven werd. Hierdoor ging ook een groot deel van het Mat '46 buiten dienst. De inzet ging vooral in de jaren '80 in de spitsdiensten Noord-Holland en stoptreindiensten rond Eindhoven en Zuid-Limburg. Stel 676 reed 24 september 1983 heen heen en weer tussen Santpoort Noord en IJmuiden. De dag later was de inzet van het Mat '46 en de treindienst op de IJmondlijn verleden tijd.

Na de buitendienststelling

In september 1983 verdween het laatste treinstel uit de reguliere reizigersdienst. Er werden later nog drie tweewagenstellen gebruikt voor proefnemingen en instructieritten. De stellen 279, 285 en 291 waren hierdoor nog enkele jaren rijdend in Nederland te zien. Het gele treinstel 279 hield het tot 1990 vol en werd in 1972 gesloopt.

Treinstel 273 is bij het Nederlands Spoorweg Museum bewaard gebleven. Dit stel is halverwege jaren '90 gerestaureerd en word voor bijzondere ritten gebruikt.