Ede-Wageningen

Uit Somda RailWiki
Naar navigatie springenNaar zoeken springen

Ede-Wageningen is een van de stations van de gelijknamige plaats in de provincie Gelderland. De verkorting van het station is Ed.

Stationsbord Ede.jpg

Geschiedenis

In 1845 is Ede per spoor bereikbaar vanuit Utrecht. Het dorp krijgt in eerste instantie een eenvoudige halte met de naam Ede van den Rhijnspoor. In 1881 krijgt het station een verbinding met Wageningen door middel van een tram. Deze tram wordt op 1 februari 1882 in gebruik genomen. Aan de zuidzijde van het station is een mogelijk om op te stappen op de tram. De sporenlay-out wordt aangepast aan de komst van de tram. In 1890 wordt de NRS (Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij) overgenomen door de SS en verandert de naam van het station in Ede-SS. In 1902 krijgt Ede de aansluiting op de spoorlijn uit Barneveld. Omdat het technisch niet mogelijk was de spoorlijn aan te leggen tot het bestaande station, werd een tijdelijk station aangelegd waar de plaatskaarten werden verkocht. Dit tijdelijke station sluit in 1940. Nadat de tramlijn van Ede naar Wageningen is gesloten in 1937, vreesde Wageningen geen reizigers per trein meer te trekken. Daarop is besloten om per mei 1938 de plaatsnaam Wageningen te koppelen aan het station, zodat het sinds die tijd als Ede-Wageningen door het leven gaat. In 1938 worden de sporen van het station voorzien van bovenleiding. In 1951 wordt de spoorligging aangepast, nadat de spoorlijn uit Barneveld weer is gereactiveerd. Het is nu mogelijk om de treinen langs het bestaande perron te laten stoppen. In de zomer van 2006 wordt begonnen met het verlengen van het perron langs spoor 1, zodat vanaf december 2006 de stoptreinen uit Arnhem langs dit spoor kunnen halteren.

Voor de beveiliging beschikte het station over in totaal 3 seinhuizen. Op 7 mei 1972 is de beveiliging vervangen door de CVL (Centrale VerkeersLeiding), welke vanuit Utrecht wordt bediend. Hiermee kwam een eind aan de drie seinhuizen.

  • Post T

Post T is gelegen en werd gebouwd in 1 naar een ontwerp van . De post is voorzien van een bedieningstoestel van .

  • Post I

Post I is gelegen aan de van het emplacement nabij de en werd gebouwd in 19 naar een ontwerp van . De post is voorzien van een bedieningstoestel van . In de nacht van 17 op 18 juni 1972 wordt het seinhuis gesloopt.

  • Post II

Post II is gelegen aan de oostzijde van het emplacement nabij de en werd gebouwd in 19 naar een ontwerp van . De post is voorzien van een bedieningstoestel van . In de nacht van 17 op 18 juni 1972 wordt het seinhuis gesloopt.


Eerste station

In 1845 wordt de bouwkeet die gebruikt is voor de aanleg van de spoorlijn in gebruik genomen als gebouwen voor de halte Ede. De keet bestaat uit de begane grond met een bovenverdieping. Langs een spoor is een perron met overkapping. Naast het derde spoor is een watertoren en waterkraan. De opening vond plaats op 16 mei 1845. De halte staat zoals gebruikelijk in deze tijd op enige afstand van de kernen van Ede (ca. 2 kilometer) en Bennekom af. In deze bouwkeet is een loket voor de kaartverkoop en een wachtruimte gerealiseerd. In deze wachtruimte was het mogelijk om dranken en spijzen te kopen. Ook diende een deel van deze bouwkeet als woning voor de stationschef. In 1865 worden er twee perrons aangelegd om het in en uit stappen te vergemakkelijken.


Tweede station

Ter vervanging van het tijdelijke station, is in 187 een nieuw station ontworpen door . Het stationsgebouw is van het type Standaardstation Harmelen. Het gebouw staat op een eilandperron en is te bereiken via een overpad. De bouw hiervan begint in 1877. Het stationsgebouw heeft een plaatskaartenkantoor, drie wachtkamers (één voor elke klasse), een ruimte voor bagage en een restauratie. Op 1878 wordt het stationsgebouw geopend. In 1903 wordt de wachtkamer derde klasse vergroot. In de Tweede Wereldoorlog raakt het station tussen september 1944 en april 1945 betrokken bij enkele bombardementen. De opgelopen schade wordt hersteld en op wordt herstelde gebouw geopend. In 1953 wordt de ruimte van het plaatskaartenkantoor en de bagageruimte vernieuwd. In 1955 wordt het vernieuwde stationsgebouw in gebruik genomen. In 1974 wordt het station op de voorlopige monumentenlijst geplaatst door de Rijksdienst voor Monumentenzorg na overleg met de NS.


Derde station

Om het verkeer in de drukke overweg van de Stationsweg/Bennekomseweg te ontlasten, wordt besloten om een tunnel onder het spoor aan te leggen. In oktober 1981 kan het verkeer gebruik maken van deze nieuwe Albertstunnel. In 1982 wordt de voetgangerstunnel in gebruik genomen en kan de overweg worden opgeruimd. Ook het oude stationsgebouw was aan vervanging toe. Een deel van het oude station is gesloopt en een ander deel is verbouwd. Het station is ontworpen door Paul Corbey. Aan het de noordzijde van de sporen komt een nieuw toegangsgebouw met de loketten, wachtkamer en kantoren. De wachtruimte en restauratie op het middenperron worden verbouwd en vernieuwd. Bij het nieuwe toegangsgebouw komt ook een perron te liggen voor spoor 1, waar de treinen uit de richting Barneveld zullen stoppen, zodat deze geen spoor aan het middenperron bezet houden tijdens het wachten op het vertrek naar Barneveld. Daarnaast komen er in beide richtingen doorrijsporen, zodat doorgaande treinen doorrijden, terwijl een stop- of sneltrein langs het perron staat. Op 29 mei 1984 wordt het nieuwe station geopend door burgemeester Van Dijke. In mei 2001 wordt begonnen met de verbouwing van de stationshal. Er komen nieuwe loketten naast de oude loketten. In juli 2001 is de verbouwing gereed. Op 23 november 2008 sluit de Kiosk, gevolgd op 5 december 2008 door het restaurant. Door een verbouwing van de oude Kiosk, de wachtkamer en de keuken van het restaurant ontstaat er een grotere kiosk. In 2010 wordt de kiosk wederom verbouwd en nu tot restauratie. In 2025 zal het stationsgebouw gesloopt gaan worden en vervangen door een nieuw station.


Vierde station

In 2016 presenteert Mecanoo/Movares een plan om een nieuw station voor Ede te bouwen. Door RoyalHaskoning DHV wordt dit plan verder uitgewerkt. Eind 2018 wordt de aanbesteding van de verbouwing gepubliceerd, waarop geen inschrijving komt. Een tweede, sobere aanbesteding wordt gepubliceerd, waarop een aantal inschrijvingen komen. Op 31 maart 2021 wordt de verbouwing gegund aan de aannemerscombinatie EdesPoort, bestaande uit Van Hattum + Blankevoort, VolkerRail en Van Wijnen. Het stationsplein is apart aanbesteed. In 2021 wordt begonnen met de verbouwing van het station. Tijdens deze verbouwing wordt de tunnel onder de sporen verbreed, de toegangen tot het station zullen worden verbeterd. Aan de zijde van Wageningen komt ten westen van de Klinkenbergerweg de nieuwe ingang met toren en een klok. Hier komt ook het nieuwe stationsplein met busstation, een parkeergarage voor 500 auto's en een bewaakte fietsenstalling voor 6.000 fietsen. Aan deze zijde van het station komt er een derde perron. Het aantal sporen zal eveneens terug gedrongen gaan worden, zodat er nog 4 sporen overblijven. Over de sporen komt een overkapping van hout met een glazen dak en zonnepanelen. Aan de noordzijde komt een fietsenstalling met plaats voor 1.800 fietsen. Ten opzichte van het oude station, komt het nieuwe station meer naar het oosten te liggen. De huidige voetgangerstunnel zal verbouwd worden tot westelijke tunnel, waarbij er ook een fietspad komt te liggen. Dit fietspad verbindt de Bennekomseweg weer met de Stationsweg. Ten oosten van de tunnel met de Klinkenbergerweg komt een tweede tunnel om het perron te bereiken. Spoor 1 zal worden verlengd, zodat de treinen uit de richting van Amersfoort en Arnhem aan weerszijden van de tunnel kunnen stoppen. Spoor 2 komt te vervallen om op deze manier het perron van de sporen 3 en 4 te kunnen verbreden. Spoor 5 zal een eigen perron gaan krijgen aan de zuidzijde van het station. Het gebouw op het eilandperron verdwijnt. Eind 2024 moet de verbouwing van het station zijn afgerond. Tussen 7 en 30 augustus 2022 is de gehele spoorligging over een lengte van 3 kilometer aangepast. De nieuwe sporen aan de zuidzijde zijn in deze periode aangesloten op het hoofdspoor en in dienst gekomen. Tegelijkertijd is de Oosttunnel ingeschoven en is de bebouwing op het middenperron gesloopt.


Laad- en losplaats

Aan de oostzijde van het stations komt een laad- en losplaats. Na de komst van diverse kazernes rond 1905 worden de bestaande goederenloods verplaatst naar de zuidzijde. De sporen worden gebruikt door het leger om paarden en ander materieel van de artillerie te kunnen vervoeren. Er liggen 4 sporen bij de laad- en losplaats en de goederenloods.

In 2005 verliest Ede-Wageningen haar functie als goederenstation. De sporen 6 tot en met 9 worden uit exploitatie genomen. In 2021 worden de sporen naar het emplacement en de laad- en losplaats opgebroken om plaats te maken voor de aanleg van het derde perron.

Bediening

In 1996 wordt met trein 55507 van maandag tot en met vrijdag de wagons uit Arnhem aangevoerd. Deze trein bevat wagons voor Akzo en Trailstar. Deze trein is rond 9.45 in Ede. De afvoer van de geloste ketelwagens van Akzo gaat met trein 55506 met een vertrek om 16.46. De wagons van Trailstar vertrekken van maandag tot en met vrijdag om 18.15 met de treinen 52550 naar Arnhem Goederen. Vanaf Arnhem Goederen gaan de wagons als trein 52590 naar Venlo. Op zaterdag vertrekt trein 52551 om 13.27 uit Ede om via Arnhem Goederen als trein 52591 naar Venlo te rijden. Vanaf 13 januari 1997 arriveert trein 55507 uit Arnhem om 8.16 in Ede. Op maandag is de aankomst om 7.46. De wagons voor Trailstar worden vanaf dat moment apart aangevoerd vanuit Arnhem. De aankomst is dan om 7.17. Op zaterdag en maandag is de aankomst om 7.46. Alleen op maandag rijden de wagons voor Akzo en Trailstar samen vanuit Arnhem. Terug naar Arnhem wordt er om als trein 55506 vertrokken. In 2000 arriveert trein 55507 om 9. in Ede vanuit Arnhem met ketelwagens voor Akzo en de wagens voor Trailstar. Om 19.01 wordt er weer naar Arnhem vertrokken als trein 55506


  • Trailstar/Hupac

In 1988 vestigt Trailstar zich in Ede. De terminal wordt op 19 november 1988 geopend door minister van Verkeer en Waterstaat, Neelie Smit - Kroes. Per 1 oktober 2003 wordt het overgenomen door Hupac en gaat het onder die naam verder. Vanaf de losweg worden vanaf 1988 trailers vervoerd naar diverse bestemmingen in Italië, zoals Busto Arsizio, Novarra en Verona. Op de terminal is er op spoor 7d ruimte voor maximaal 8 wagons. Als er meer wagons zijn, dan worden deze op 1 van de 2 andere sporen geplaatst, waarmee gewisseld kan worden als de 8 te beladen wagons vol zijn. De wagons worden voornamelijk beladen met trailers en wissellaadbakken van Malenstein. Een enkele keer wordt ook een trailer van Danzas beladen. De wagons worden met een diesellocomotief van de serie 2400 naar Emmerich gebracht als trein 42165, waar de wagons uit Rotterdam worden aangehaakt. In 19 verandert de opzet van de trein. De wagons worden aan- en afgekoppeld te Arnhem Goederen, waarna het naar Emmerich gaat. Per juni 1990 wordt de grensovergang van Venlo gebruikt. In 1995 neemt Harry Vos transport Malenstein over, zodat de trailers en wissellaadbakken van dit bedrijf op de treinen te zien zijn. Ook van De Waard worden trailers en wissellaadbakken op de trein gezet.

In 1991 rijdt op zaterdag trein 52 naar Arnhem Goederen om vandaar als trein 52581 naar Venlo te rijden. In 1995 vindt er een verlaging van de frequentie plaats. De trein rijdt nog maar drie keer in de week. Vanaf 30 september 1996 rijdt de trein weer elke dag, met uitzondering van dinsdag en zondag. Trein 52950 rijdt op maandag, met een vertrek om 6.05 uit Venlo en via Nijmegen is de trein om 8.32 op Arnhem Goederen. Na combineren met ketelwagens voor Akzo vertrekt trein 55507 om 9.18 uit Arnhem, met een aankomst om 9.46. Van woensdag tot zaterdag rijdt trein 52954 om 5.38 uit Venlo en komt om 7.30 aan in Arnhem. Van woensdag tot en met vrijdag wordt er wederom gecombineerd als trein 55507 naar Ede gereden. Op zaterdag rijdt trein 52554 met een vertrek om 8.05 uit Arnhem en een aankomst om 8.46 in Ede. De afvoer vindt zes keer in de week plaats via Arnhem Goederen naar Venlo, waar zij in de trein naar Italië worden geplaatst. Van maandag tot en met vrijdag vertrekt trein 52550 om 18.15 naar Arnhem en dan als trein 52590 naar Venlo. Op zaterdag rijdt trein 52551/52591 in de middag om 13.27 van Ede naar Venlo via Arnhem. In Venlo wordt het treindeel gecombineerd met de trein uit Born en de Waalhaven voor de rit naar Novara.

Vanaf 17 maart 1997 is de wagenset voor het vervoer van wissellaadbakken naar het Italiaanse Novarra vergroot van 8 naar 13 wagons. Deze wagenset wordt in Venlo gecombineerd met wagons uit Born. Eventueel wordt er ook nog lading meegenomen van Blerick. Vanaf 199 keert het vervoer weer terug naar de grensovergang Emmerich. De wagons worden vanuit Ede naar Arnhem Goederen overgebracht. Vanaf hier gaan ze verder naar Emmerich, waar zij worden aangehaakt aan de treinen naar Novara. De aanvoer vindt in omgekeerde richting plaats vanuit Emmerich via Arnhem Goederen. Vanaf 29 augustus 2000 worden de wagons afgevoerd met de treinen 55506 naar Arnhem Goederen. Vanaf hier gaan zij met treinen 43039 naar Italië. Vanuit Italië komen de wagons met treinen 43034/46170 of trein 43042 aan in Arnhem al dan niet met een stop via Emmerich. Met trein 55507 worden de wagons naar Ede gebracht.

Met ingang van 2000 krijgen alle treinen naar Italië de bestemming Brescia. Met ingang van 13 december 2004 rijdt Rail4Chem de treinen met trailers naar het Italiaanse Brescia in plaats van Railion. Op de losweg worden gemiddeld 12 wagens beladen met trailers en wissellaadbakken van Vos Logistics. De trailers en wissellaadbakken worden met behulp van een mobiele kraan op de trein geplaatst. Het rangeren op de terminal gebeurd door een rangeerlocomotief van RRF. Deze trein is afkomstig van het RSC op de Waalhaven. De trein maakt een tussenstop in Ede, waarbij op kopspoor 825b gestopt wordt. Door de rangeerlocomotief van RRF worden de beladen wagens aan de achterzijde van de trein bijgeplaatst. Na het aankoppelen van de Edese wagens rijdt de trein terug naar spoor 825a. Vanaf dit spoor kan er naar het hoofdspoor worden gereden als het sein uit de stand stop is gekomen. De trein rijdt vijf keer in de week 's avonds met een diesellocomotief van het type class 66 of G2000. Aan het eind van de avond komt de te lossen trein aan in Ede vanuit Emmerich. Ditmaal wordt de locomotief van de trein gebruikt om de wagens op de terminal te zetten. In de ochtend wordt deze trein gelost. Alleen op vrijdagavond komt er vanuit de Kijfhoek een losse locomotief om de wagens op te halen en naar de Kijfhoek te brengen. Op zaterdag gaan deze in Ede beladen wagens naar Italië, waarbij er weer langs Ede wordt gereden. De wagons voor Ede die op zaterdag arriveren in Nederland, blijven tot maandagochtend op de Waalhaven en gaan dan als aparte trein naar Ede. Op 11 december 2009 komt er een einde aan dit vervoer, waarmee het goederenvervoer uit Ede is verdwenen. De trailers en wisselaadbakken worden vanaf dat moment bij het RSC in de Waalhaven op de trein gezet.


Spooraansluitingen

  • Enka/AKU/Akzo

Nadat in Arnhem in 1911 de Nederlandsche Kunstzijdefabriek (NK, uitspraak eNKa) wordt opgericht en de fabriek in 1913 in bedrijf kwam, was er al snel meer ruimte nodig voor de productie van kunststof vezels. Dit werd gevonden in Ede, waar de grond goedkoop was en het water schoon. Ook de aanwezigheid van het spoor is een pluspunt. In 1929 wijzigt de naam naar AKU (Algemene Kunstzijde Unie) als gevolg van de fusie met het Duitse Vereinigte Glanzstoff Fabriken. In 1969 neemt AKU definitief VGF over, waarbij in Nederland weer de naam Enka werd ingevoerd. Een aantal maanden later fuseert de AKU met de Koninklijke Zout Organon tot AKZO. In 1971 valt de fabriek in Ede onder de naam Enka Glanzstoff. In 1977 gaat het bedrijf door onder de naam Enka en in 1993 verandert de bedrijfsnaam nogmaals. Nu heet de fabriek Akzo Fibers. Na de overname van het Britse Courtaulds in 1998 is Akzo Fibers verzelfstandigd tot Acordis. Voor het rangeerwerk is in 1971 een locomotief van Orenstein & Koppel aangeschaft. Deze locomotief is van het type met het fabrieksnummer 26707. In 1919 wordt begonnen met de bouw van de fabriek, welke in 1922 gereed komt. De spooraansluiting wordt aan de oostzijde van het emplacement aangesloten op het hoofdspoor. Vanuit de richting Arnhem is de spooraansluiting te bereiken. Er is zelfs een perron aanwezig om personeel per trein naar de fabriek te laten reizen. Deze trein komt uit Nijmegen en stopt op alle tussengelegen stations. Er komen aan de westzijde van het grote gebouw diverse laad- en loslocaties, die vanaf 1925 in gebruik worden genomen. In 19 wordt een tweede, westelijke aansluiting gerealiseerd met het hoofdspoor. In 1935 komt de oostelijke spooraansluiting te vervallen. Ten zuiden van het losplaats komt een tweede spoor met mogelijkheid tot omlopen. Treinen uit de richting Arnhem rijden dit spoor op en steken dan terug naar de Enka. Aan het begin van de jaren '50 valt het vervoer sterk terug. De aanvoer bestaat voornamelijk uit wagons met natronloog, zwavelkoolstof en zwavelzuur. Dit wordt in eerste instantie aangevoerd met zogenoemde pottenwagens. Op deze wagens zijn potten in rekken geplaatst waarin de zuren en logen worden vervoerd. Vanaf 19 worden er ketelwagens gebruikt. In 1996 vindt er aanvoer plaats van ketelwagens met zwavelzuur van Budelco in Budel en natronloog uit de vestiging van Akzo te Hengelo. Eens per week worden er koolwaterstoffen uit Duitsland aangevoerd. In 2002 sluit de fabriek. Op 2002 rijdt de laatste aanvoertrein vanuit Arnhem. Het aansluitspoor is rond 2003 opgebroken. In april 2008 wordt begonnen met de sloop van een deel van de fabriek om ruimte te maken voor woningen.


Spoorlijnen

Het station is gelegen aan de Rhijnspoorlijn en het eindstation van aan de Valleilijn


Dienstregeling

Vanaf de opening stoppen er vier treinen per dag per richting.


Vanaf mei 1984 maken de treinen uit Barneveld gebruik van spoor 1. Vanaf december 2006 eindigen de stoptreinen uit Arnhem ook op dit spoor. Spoor 2 wordt gebruikt als doorrijspoor voor internationale sneltreinen en goederentreinen. De sporen 3 en 4 liggen aan het eilandperron. Ook spoor 5 is een doorrijspoor. Door de overname van de concessie tussen Amersfoort en Ede in de dienstregeling 2007 heeft Ede-Wageningen geen stoptreinverbinding meer met Utrecht. Reizigers in de richting van Utrecht worden geacht een intercity in westelijke richting te nemen.


In de dienstregeling 2001/20002 gaan de treinen van de serie vanuit Ede-Wageningen via Amersfoort naar Utrecht Centraal in de daluren met een half uur verschoven worden, zodat het vertrek om X. is.

In de dienstregeling 2007 gaat Connexxion rijden tussen Amersfoort en Ede-Wageningen via Barneveld. Hiervoor worden de treinstellen van het type Protos gebruikt. De frequentie blijft twee stoptreinen per uur richting Barneveld. De treinen stoppen langs spoor 1. Spoor 1 gaat ook gebruikt worden voor de stoptreinen van de serie 7500 uit Arnhem. Spoor 2 is het spoor waar de ICE en de nachttreinen in de richting van Utrecht gebruik van maken. Spoor 3 is het spoor voor intercity's in de richting van Utrecht. Spoor 4 is het spoor voor intercity's in de richting van Arnhem. Spoor 5 wordt gebruikt als doorrijspoor.

Na de verbouwing van het station in de zomer van 2022 zal spoor 2 verdwijnen. Spoor 4 zal gebruikt gaan worden voor sprinters van en naar Utrecht en spoor 5 zal gebruikt gaan worden door intercity's naar Arnhem.


Trams

Op 31 januari 1882 wordt een tramlijn van Ede naar Wageningen geopend. Deze is in samenwerking met de NRS aangelegd. In 1890 gaat de exploitatie over naar de Staatsspoorwegen en in 1938 naar de NS. Aan de zuidzijde van het station is het perron voor de stoomtram. In 1937 rijdt de laatste tram voor reizigers en in 1968 wordt ook het goederenvervoer gestaakt. In 1969 is de tramlijn opgebroken.


Stoppende treinen

In de huidige dienstregeling (2023) stoppen de volgende treinseries te Ede-Wageningen:

Treinserienummer Beginpunt Eindpunt Materieel
3000 Den Helder Nijmegen VIRM
3100 Schiphol Nijmegen VIRM
3200 Arnhem Centraal Rotterdam Centraal VIRM
7500 Arnhem Ede-Wageningen FLIRT
23400 Utrecht Centraal Nijmegen VIRM
31300 Amersfoort Ede-Wageningen Protos/FLIRT 3 (Connexxion)


Passerende treinen

In de huidige dienstregeling (2023) passeren de volgende treinseries te Ede-Wageningen:

Treinserienummer Beginpunt Eindpunt Materieel
100 Basel SBB Amsterdam Centraal ICE-3m
120 Frankfurt am Main Amsterdam Centraal ICE-3m
220 Frankfurt am Main Amsterdam Centraal ICE-3m

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten

  • Het goederenvervoer rondom Arnhem; De stand van zaken - H. Bouwknegt, R. Verboon - Maandblad: Railmagazine, 19e Jaargang - januari 1997 nummer 141 Blz: 20-25 Uitgave: Uquilair ISSN: 0926-3489
  • Ede-Wageningen in de steigers - R. Liebrand - Maandblad: Op de Rails, 90e Jaargang - april 2022 Blz: 185-189 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321