Dr. W. Hupkesbrug

Ter overspanning van de rivier de Waal, wordt tussen Waardenburg en Zaltbommel een brug over deze rivier aangelegd. De verkorting van deze brug is .

Geschiedenis

In de eerste jaren van de aanleg van spoorlijnen in Nederland waren er gescheiden spoorwegnetten in het noorden en zuiden van Nederland. De overspanning van grote rivieren, zoals de Lek, Maas, Rijn en Waal was een grote uitdaging.

Als in 1860 wordt besloten tot aanleg van de spoorlijn tussen Utrecht en Boxtel, wordt dit de eerste verbinding tussen beide spoorwegnetten. De rivier de Waal is de tweede van de grote rivieren in Nederland die overspannen zal gaan worden. Door ingenieur Gerrit van Diesen wordt de brug en de spoorlijn ontworpen. Net als de Kuilenburgse spoorbrug zal deze spoorbrug worden uitgevoerd als vakwerkbrug. De brug heeft een totale lengte van 863 meter. De brug bestaat uit drie overspanningen met een lengte van 125 meter met gebogen hoofdliggers van welijzer. In tegenstelling tot de Lek, mogen in de Waal wel pijlers geplaatst worden. Hierdoor kunnen de overspanningen over de rivier kleiner worden. In totaal worden er 10 pijlers gebouwd. De hoofdliggers hebben 10 velden, welke voorzien zijn van stalen dwarsdragers en windverbanden. Naast de drie hoofdoverspanningen zijn er 8 kleinere overspanningen met ieder een lengte van 61 meter. Deze aanbruggen zijn aan de noordzijde van de brug gelegen en overspannen de het winterbed van de rivier. De aanbruggen hebben rechte hoofdliggers van welijzer.

De aanbruggen hebben velden. De velden zijn eveneens voorzien van dwarsdragers en windverbanden. De gehele brug bevat voor 5.100 ton aan ijzer. De hoofdoverspanning heeft een gewicht van 2.300 ton. De brug is bij de bouw al voorbereid op dubbelspoor, hoewel de spoorlijn enkelsporig werd aangelegd. Het spoor is op de brug in het midden aangelegd.

In 1885 is het tweede spoor op de brug aangelegd, gelijktijdig met de verdubbeling van het spoor tussen en .

In 194 is een van de twee sporen verwijderd op last van de Duitse bezetter. Op de plaats van de vrijgekomen ruimte worden houten planken neergelegd, zodat de brug kan worden bereden door (vracht)auto's en motoren. In 1944 zijn door de Duitsers explosieven geplaatst op strategische plaatsen om de brug op te kunnen blazen tijdens de aftocht. De explosieven werden echter niet tot ontploffing gebracht, zodat de brug redelijk ongeschonden uit de oorlog is gekomen.

Bij de heropening van de herstelde brug in 1951 wordt de brug hernoemd naar Dr. W. Hupkesbrug.

Aanleg

In 186 wordt aan firma uit de opdracht verstrekt tot de bouw van de brug. Met de bouw is een bedrag van ƒ gemoeid. De bouw begint in 186. De onderbouw van de brug wordt door firma uit gebouwd voor een bedrag van ƒ . De 10 pijlers zijn opgebouwd uit bakstenen met een natuursteen bekleding. In 1869 is de brug gereed.

Ingebruikname

Dienstregeling

Opening

De brug is op 31 oktober 1869 geopend, tegelijkertijd met de opening van de spoorlijn tussen en .

Lotgevallen

• Op mei 1940 worden twee overspanningen opgeblazen om de opmars van het Duitse leger te vertragen. Op 14 mei 1940 wordt begonnen met het herstellen van de brug, zodat deze eind 1940 weer bruikbaar was.
• Op 1944 wordt de brug wederom vernietigd. Ditmaal door het Duitse leger om de opmars van het geallieerde leger te vertragen. Het herstel van de brug begint in 194 en op 1947 kan de spoorbrug weer in gebruik worden genomen. Treinverkeer is dan nog via 1 spoor mogelijk. Pas in 1951 is de brug weer in zijn geheel dubbelsporig te berijden.

Sluiting

Sloop

Bronnen, Referenties en/of Voetnoten Per brug naar de overkant - J. Tromp - Maandblad: Op de Rails, 93e Jaargang - mei 2025 Blz: 228-236 Uitgave: NVBS ISSN: 0030-3321